For alle oss Poirot-fans

Eg har funne ein dokumentar ved namn Poirot & Me på YouTube, der David Suchet blir intervjua om rolla som Hercule Poirot i BBC sine filmatiseringar av bøkene til Agatha Christie. Veldig gøy for oss blodfans.

Her er episode nr 1 (av 9), dei øvrige kan de finne HER.

Klar for påske!

Skrift ryddar bokhylla, og sjølv om det heller er det eg òg burde gjere, hiv eg meg på og tek i mot gratis bøker tilsendt per post - porto sjølvsagt betalt av meg.

Eg har jo, som eg tidlegare har skrive ein del om, ein frykteleg mjuk stad for klassisk gullalderkrim. Vi snakkar Agatha Christie, vi snakkar André Bjerke, vi snakkar John Dickson Carr, og vi snakkar desse to damene: Dorothy L. Sayers og Patricia Wentworth.

Eg les ikkje så mykje krim, lenger. Eg hadde ein periode der alt av Agatha Christie var upløyd mark, og eg koste meg frykteleg med bøkene hennar frå tolvårsalderen av. Men uunngåeleg nok gjekk eg tom - plutseleg hadde eg lese (og stort sett kjøpt) alt ho hadde skrive. Så kva no? Eg les sjølvsagt oppigjen bøkene, når trongen kjem over meg. Men det er no kjekt med noko nytt, òg. Ei stund prøvde eg meg på samtidige krimforfattarar. Men eg blei aldri heilt riven med, det var og blei for lett, for enkelt, too crude, for å bruke eit høveleg engelsk uttrykk.

Men så kom redninga, i form av denne flotte kvinna: Kristine i Mitt liv med Lord Peter og Mr. Darcy. For dei uinnvigde kan eg avsløre at Lord Peter er adelsmann, boksamlar og amatørdetektiv, og altså helten i Dorothy L. Sayers sine bøker. Sayers var nok hakket meir intellektuell enn Agatha Christie, medan Christie på si side er uovertreft når det gjalt å pønske ut nærast uløyselege plott. Patricia Wentworth kom på si side med heltinna Miss Silver nokre år før Agatha Christie kom med si meir kjente Miss Marple. Eg har skrive litt om dette før. Wentworth er nok ikkje heilt på høgde med sine to, skarpe medforfattarinner, men bøkene er hyggelege og underhaldande, og miljøet er eitt eg liker veldig godt: engelsk overklasse og øvre mellomklasse frå 1920-talet og framover i nokre tiår.

Så eg har altså bedt pent, og har no fått den snille Ståle i Skrift til å sende meg desse bøkene i posten. Eg gler meg, og påskelektyren er mildt sagt i boks. Det spørst om det blir eg som må rydde hyllene min etter dette:

Dorothy L. Sayers:
The Document In the Case
Lord Peter Views the Body
Gaudy Night

Patricia Wentworth:
The Alington Inheritance
Grey Mask
Miss Silver Comes to Stay
The Chinese Shawl
Ladies' Bane
The Benevent Treasure
The Listening Eye
The Ivory Dagger
Pilgrim's Rest
The Watersplash
The Girls In the Cellar

Lesinga si historie

Mi venninne Kristine er veldig glad i brukte bøker.
Eg forstår godt kva ho meiner.
Eg gjengir her nokre fine setningar frå ein mail eg nettopp fekk frå henne, som så fint illustrerer forskjellen mellom nye og brukte bøker:

(...) brukte bøker har sin egen historie. Jeg liker at bøkene er brettet på et bestemt sted, at leserene har satt sitt merke på lesingen. En slik historie får man ikke i nye bøker.

Eg liker at venninna mi set pris på desse tinga. At ho liker merka tidlegare lesarar har sett etter seg i dei gamle bøkene ho kjøper på loppemarknader. Ei setning understreka med kulepenn, noko skrive i margen med blyant.

Det kan gi nye opplevingar for ein ny lesar, rette blikket vårt mot andre ord og formuleringar enn vi kanskje ville gjort om vi las heilt utan hjelp.

Før likte eg ikkje bøker det var skribla i. Likte ikkje restane etter sjokolade som klistra saman bibliotekboksidene. Likte ikkje den forstyrrande understrekinga av overivrige lånarar som eg følte ville tvinge på meg meiningane og opplevingane sine.

Annleis har det vore med brukte bøker. Då er det ikkje ein lånar som har tatt seg fridomar i offentleg eigedom (ein smule pedantisk kan eg mulegvis vere), men ein inspirert lesar som har flomma over av inntrykk og berre måtta ta eit lite notat til seinare.

Samtidig har eg alltid likt lukta av ei heilt ny bok. Nyinnkjøpt, ulesen, med meg som den første som opnar henne. Bøker er igrunnen bra uansett.
Bøker er magiske opplevingar.

Tja

Eg las ut The Gazebo på bussen til jobb i dag tidleg.
Boka byrja veldig bra. Eg likte settinga, karakterane, plottet slik det avteikna seg i byrjinga.
Dessverre flata boka ut, og oppklaringa var keisam og føreseieleg.

Patricia Wentworth er og blir ein lettare og mindre original gullalderforfattar enn sine samtidige, Agatha Christie (min favoritt) og Dorothy L. Sayers (Kristines favoritt).
Likevel var det god lesing. Eg trengte Wentworth, no. Lett lesing, noko ein kan stupe inn i, noko ein ikkje treng å bruke hjernen nemneverdig for å få tak i. Noko fengande.

Mord i Madrid

Eg er så heldig at eg skal til Madrid på jentetur i pinsehelga, og på reise er det sjølvsagt veldig viktig å velje den rette lektyren.

Til bursdagen min i fjor var eg så heldig å få ei lekker nyutgitt retroutgåve av The Fingerprint av Patricia Wentworth (1878-1961), som skreiv kriminalromanar av det litt lettare slaget i den britiske gullalderen frå 1920-talet og utover. Kristine valde ut to bøker av Wentworth basert på reint estetiske kriterier, tok den eine sjølv - The Gazebo - og gav altså den andre til meg.

No har vi bytta bøker, og eg har så vidt byrja å lese i The Gazebo. Som i dei andre Wentworth-bøkene er det også her den skarpe, eldre dama Miss Silver som er detektiven - ein detektiv til forveksling lik Agatha Christies Miss Marple, og det må her presiserast at Patricia Wentworth var først ute med sin figur.

Noko interessant eg fann medan eg googla Patricia Wentworth, var at Samlaget faktisk har omsett ei av bøkene hennar til nynorsk. Den døde kjem tilbake, heiter ho. Den må eg sjå å få tak i.

Nye og gamle favorittar

Eg har tidlegare proklamert at Iain Pears er min favorittforfattar. Og det er han framleis. Blant andre.

Favorittforfattarar har det jo med å bli bytta ut med nye favorittar. Slik er det med det meste her i livet. Ei bestevenninne erstattast med ei ny, ein kjærast med ein annan, eit poporkester med eit nytt poporkester. Også forfattarar byttast ut med jamne mellomrom, sjølv om mellomromma kanskje blir lenger, og favorittane meir varige.

Den første favorittforfattaren min må ha vore Astrid Lindgren. Pippi og Mio, min Mio var fantastiske leseopplevingar. Deretter falt eg for Lucy Maud Montgomery, skaparen av Anne fra Bjørkely. Så ein dag oppdaga eg Agatha Christie, og dette blei starten på ein lang periode med samlemani. På vidaregåande las eg Agnar Mykle, og alle mine sidemålsstilar vart i ein periode skrive i imitert Mykle-riksmål. Så kom altså Iain Pears for mine auge, og lenge var det han som sat på den øvste pidestallen av dei alle.
Og så kom ein ny æra.
Eg oppdaga Dag Solstad. Virginia Woolf. Jon Fosse.
Det kjennest som eg er på veg inn i ein ny periode i lesinga mi.
Ein god periode. Ein spennande ein.

Mine nittitalsfavorittar

I kjølvatnet av kåringa av dei beste nittitalsbøkene, fann eg ut at eg skulle lage mi eiga kåring av mine nittitalsfavorittar. Dette blir sjølvsagt ei noko annleis kåring, ettersom eg for det første var tenåring på nittitalet og ettersom, for det andre, mine favorittbøker dette tiåret stort sett bestod av bøker som var utgitt fleire tiår tidlegare.

På ein absolutt førsteplass kjem Sangen om den røde rubin av Agnar Mykle, som eg såg som den beste boka i verda i fleire år etter at eg las den som sekstenåring. Eg byrja endåtil å skrive Myklesk riksmål i sidemålsstilane mine på vidaregåande.

Eg las også mykje Agatha Christie, og her vil eg trekke fram Miss Marples siste sak, som den eg nok likte aller best. Miss Marple var, i det store og heile, ein gedigen favoritt.

Eg las også barne- og ungdomsbøker dette tiåret, og dei som kanskje gjorde aller sterkast inntrykk på meg, var Skygge-bøkene av Maria Gripe. Livet på Rosengåva slott i Sverige får enno fram grøsningar langs ryggrada mi.

Det var også på nittitalet eg las mi første Jane Austen-bok, noko eg trur må ha vore Emma. Starten på eit livslangt kjærleiksforhold, der, vil eg tru.

Eg var også stor fan av Ketil Bjørnstad, og vil trekke fram Oda! og Villa Europa som to store favorittar.

Ei anna bok eg likte veldig godt som tenåring, var Speilet fanger av Kari Bøge. Ei skikkeleg ungjentebok frå åttitalet.

Og sist, men ikkje minst, må eg nemne den store Roald Dahl, som eg framleis elskar. Matilda og Heksene er bøker eg gjerne les oppigjen med jamne mellomrom.

Sommarlesing

Det er ferie, og eg blir entusiastisk i lesinga.

Eg las ut den 600 sider lange Harry Potter-boka på to dagar før eg reiste på hyttetur, og var strålande fornøgd med avslutninga på serien. Etter dette har eg sett i gong med to nye bøker, begge lett og morosam ferielektyre, nemleg den inntil nyleg ukjende There Is A Tide av mi yndlingskrimdronning Agatha Christie, og ei gjenlesing av Douglas Adams morosame Haikerens guide til galaksen. Eg har alle fem haiker-bøkene, kanskje blir det til at eg les oppigjen alle saman.

I tillegg les eg debuten til Dag Solstad, ei novellesamling kalla Spiraler, som eg ikkje er blitt spesielt imponert over, men som fekk gode kritikkar då den kom i 1968, og som framviser trekk som seinare skulle bli særeigne for den meir mogne forfattaren. Eg har også byrja på neste lesesirkelbok, nemleg Løvekvinnen av Erik Fosnes Hansen, som eg liker relativt godt, sjølv om forfattaren snirklar seg avgarde med utbroderingar av det meste, men som så langt ikkje kan måle seg med den imponerande Beretninger om beskyttelse.

På toppen av det heile les eg litt diverse av norske forfattarar for å lære av dei, deriblant har eg såvidt byrja på Morgon og kveld av Jon Fosse, som skal vere ein svært god - og tynn - roman, heilt utan punktum.

Miss Marple

Geraldine McEwan
I går såg eg Miss Marple på NRK1.

No er jo eg naturleg nok svært kresen på Miss Marple-filmatiseringar, og hadde på førehand avskrive Geraldine McEwan som ei passande Miss Marple (der finst nemleg kun ei Miss Marple for meg, utanfor mitt eige hovud, og ho er gestalta av Joan Hickson).

Men kanskje var det nettopp denne på førehand dårlege innstillinga til filmen, som gjorde at han ikkje var så verst likevel, og at eg faktisk klarte å sjå heile filmen (om enn siste halvdel kun med eit halvt auge).

Joan Hickson
For sjølv om Geraldine McEwan for meg slettes ikkje er søte, men knivskarpe Miss Marple, men derimot heksa i Robin Hood: Prince of Thieves, er det ikkje til å unnslå at ho er ein god skodespelar.

Og sjølv om sukkersøte interiørdetaljar som blomstra tapet, blomstra øyrelappstol, pastellfarga hageblomar og hjarteforma forstørringsglas (Miss Marple ville aldri hatt eit hjarteforma forstørringsglas!) var filmen fargerik, og fin for auget, om enn noko polert, modernisert, hollywoodisert.

Så eg såg på han.
Men måle seg med Joan Hickson-filmane, kunne han sjølvsagt ikkje.

Gullalderen

Margery Allingham
Eg har nettopp lese dei siste sidene i Patricia Wentworths The Fingerprint frå 1956, og har dermed opning for nye nattbordsbøker.

Eg har tidlegare skrive, noko feilaktig, at Patricia Wentworth, saman med Agatha Christie og Dorothy L. Sayers, vert omtalt som krimdronningar frå gullalderen innan kriminallitteraturen, perioden frå omlag 1920 til 1939. Det viser seg ved nærare ettersyn å vere Margery Allingham som er dronninga, medan Wentworth meir er som ei prinsesse å rekne. Margery Allingham, med hennar helt Albert Campion, har eg enno til gjengjeld å gjere meg kjent med, medan Patricia Wentworths Miss Silver har figurert i romanen nemnt ovanfor. Miss Silver er ei streng og lur gammal dame som strikkar mjuke babysjal og løyser kriminalgåter med like stor lettheit. Som ihuga Agatha Christie-fan frå tolvårsalderen av, har eg sjølvsagt eit nært og personleg forhold til hennar Miss Marple, som til forveksling liknar Miss Silver, og eg syns framleis det er Miss Marple som er den beste av dei to karakterane.

Då eg var yngre las eg med stor iver bøkene om Frøken detektiv Nancy Drew utgitt og skrivne av fleire forfattarar under pseudonymet Carolyn Keene. Mi venninne Kristine har tidlegare omtalt Patricia Wentworth som å vere i større grad i Nancy Drew-sjangeren enn i klasse med krimdronningane, og dette ser ut til å stemme ganske bra. The Fingerprint var velskriven, med til dels gode karakterskildringar og noko som såg ut til å bli eit spennande mysterium. Diverre fann eg tidleg ut av plottet, både kva gjald den kriminelle delen av historia og den romantiske. Eg ser no fram til å lese meir av dei verkelege dronningane: På leselista står sjølvsagt ei bok av Margery Allingham, den neste i rekka om Lord Peter Wimsey Ubehagelig episode i Bellona-klubben, samt - til mi store glede - ei for meg både ulesen og ukjend Poirot-bok eg tilfeldigvis kom over og no har bestilt frå Amazon: There Is a Tide. Eg gler meg!

Menn i shorts, krympebriller og årets påskekrim

Kva er det med nordmenn og sol, og kva er det med norske menn og shorts?
I går viste kalenderen 27. mars. Ja, nettopp, MARS. Ein vintermånad. Ja, visst var det sol ute, men var det eigentlig så varmt i lufta? Eller i skuggen, for den saks skuld? Eller på asfalten?

Eg bestemte meg for å gå heim frå jobb i det fine vêret, og på veg opp Fredensborgveien, passerte eg ein mann på fortauet. Han var ikledd shorts og stod barbeint på asfalten saman med den svarte hunden sin, og snakka i telefon og røykte.
Eg, derimot, gjekk forbi godt påkledd og framleis med ullstrømper og ullsolar i skoa.

Deretter gjekk eg innom biblioteket og henta årets påskekrim.
Eg er, som mange veit, ein ihuga Agatha Christie-fan, og har lese stort sett alle bøkene hennar minst to gongar. Dette er jo synd, ettersom vanleg krim ikkje kan tilfredsstille lysta etter påskemord som kjem kvart år på denne tida. Men så har eg til alt hell oppdaga Dorothy L. Sayers, som er yndlingsforfatterinna til mi venninne K, og ei anna av gullalderkrimdronningane. Og i går henta eg altså årets påskekrim, nemleg En sky av vitner med den elegante privatdetektiven Lord Peter Wimsey i hovudrolla (ifølgje mi venninne K. den ultimate drøymemann - ingenting som Hercule Poirot, med andre ord).
Eg klarte ikkje å dy meg, og byrja å lese allereie i går kveld. Så langt lever den definitivt opp til forventningane, og meir til. Saman med denne boka og Den mørke materien er eg sikker på å få den perfekte påskeferien.

Og for å avrunde turen heim, fann eg ut at eg skulle gå innom ein butikk i Karl Johan for å kjøpe ei søt lita bursdagsgåve til mitt skjønne fadderbarn som fyller 3 år i helga, samt eit par solbriller, sidan det var ganske slitsamt å myse slik på heimveg.
Og det er brillene som er det morosame her.

Eg kjøpte eit par av desse store, moderne solbrillene, tok dei fornøgd på meg og gjekk nokre skritt bortover gata. Men plutseleg følte eg meg så lav. No veit dei som kjenner meg at eg er relativt lav i utgangspunktet, så når eg føler meg endå lavare, er det snakk om å vere ekstremt nær vegen ein går på. Så lurte eg på om eg kanskje var i ferd med å få eit eller anna slags anfall, så eg skunda meg å skyve brillene opp, gjekk nokre steg vidare, og verda var atter normal. Eg tok brillene på, og følte meg igjen veldig lav, kanskje ikkje meir enn ein meter over bakken. Kjensla var svært pussig. Andre folk verka også lave, og fortauet var underleg nært meg. Det blei i tillegg vanskeleg å døme avstanda opp og ned frå fortauskantane.

For første gong vart eg verkeleg medviten kor stor rolle synet faktisk spelar i oppfattinga av oss sjølve og verda omkring oss. Konfrontert med ei krympa verd, vart plutseleg kjensla av å vere meg endra; det kjentes som om stega gjekk djupt ned i asfalten, som om eg hadde fått kutta av ein halvmeter på midten og no gjekk omkring som dverg og nærast usynleg. Eg lurte ei stund på om eg faktisk hadde krympa, men ingen andre såg rart på meg, så eg valde å tilskrive kjensla ein optisk illusjon og knisa litt det siste stykket heim.

ein sjanger i sjangeren

Som nokre av mine trufaste lesarar kanskje veit, er eg ein stor fan av Agatha Christie og hennar krimromanar.

Så stor fan er eg, at eg har kjøpt alt som er å få av bøkene hennar oversett til norsk. Eg har tråla vanlege bokhandlar og antikvariat sidan eg var 12 år gammal, eg har endåtil lagt min elsk på filmatiseringane med høvesvis David Suchet i rolla som Hercule Poirot og Joan Hickson i rolla som Miss Marple. Så langt har det gått at eg i fjor på denne tida importerte ei samleboks med alle Miss Marple-filmane (med Joan Hickson i hovudrolla) frå England, fortolla den (til saman til den nette sum av kr. 1200,-) og har sett kvar av filmane eit par gongar sidan den tid. Eg har også ei samling Poirotfilmar, både på dvd og VHS.

I den siste tida har eg klart å få ein ny kjenning til å lese Agatha Christie. Han spurte kva eg kunne anbefale, og eg anbefalte Ti små negerbarn (eller And then there were none som den heiter på originalspråket og som er ein meir politisk korrekt tittel i desse litteratursensurerande tider). Vi var begge spente på om han klarte å tippe kven mordaren var, og det klarte han sjølvsagt ikkje (ingen klarer å tippe kven som er mordaren i Ti små negerbarn, det er difor det er den beste boka). Han gjekk i fella krimdronninga la ut, som tusenvis før han også har gjort.

Etterpå spurte eg om han var blitt frelst, no då? Diverre var svaret nei. Han såg på boka som "eit artig historisk dokument innan sin sjanger". Og det er kanskje sant.

Personleg ser eg på Agatha Christie sine bøker som ein eigen sjanger innanfor krimsjangeren. Helten er ein anti-helt, litt latterleg, kanskje, men med ein usvikeleg intuisjon og kunnskap om menneskesinnet, som berre ytterst sjeldan får han eller henne til å ta feil. Handlinga er lagt til overklasse-England og er ei dør inn til ei verd så annleis frå vår eiga at det er ei fryd kvar gong eg opnar den.

Mi spontane leselyst

Eg kom til å tenke på at eg kanskje ikkje har forklart heilt korleis leselysta mi fungerar. Eg er nemleg ikkje ein fornuftig lesar, som les bøker eg burde lese eller som er veldig bra eller intellektuelle eller dei store klassikarane. Det vil seie, eg les ein klassikar i ny og ne, men det er mest fordi eg føler det er ein del av utviklinga mi som lesar; viss eg skal utvikle meg, må eg også lese slikt som er vanskelegare tilgjengeleg.

Mesterdetektiven Hercule Poirot
Men sjølve leselysta mi er spontan og kan best liknast med lysta på sjokolade.
Eg kan sitte på jobb, på bussen, i sofaen, gå tur, vere på kafé eller ligge i senga, og så, PLUTSELEG!, får eg intens og ubendig lyst til å lese ei bok av Agatha Christie der til dømes Poirot figurerar.

Eg har då to val: Anten kan eg følgje den intense lysta mi, kaste frå meg dei andre bøkene eg kanskje har vald på grunnlag av lystkjensle nokre veker tidlegare, eller kanskje fordi det er ein utviklande klassikar, eller eg kan fortsette som om ingenting har hendt, og sjå om lysta går over på eiga hand. Det gjer den nemleg avogtil. Då får eg som regel lyst til å lese noko heilt anna. Like plutseleg.