Hus og hjem

Så er eg på Helle Helle-galeien igjen. Eg har vore det før, i 2013 las eg fire av bøkene hennar på relativt kort tid; Forestillingen om et ukomplisert liv med en mann, Ned til hundene, Rødby-Puttgarten og Dette burde skrives i nåtid - som eg nettopp har lese om att, berre på dansk, fordi lesesirkelen skal diskutere boka no i juni. Ho var faktisk endå betre då eg las henne andre gong, eg lurer på om det er litt slik med Helle Helle.

Eg har også lese den nyaste romanen hennar, Hvis det er, no i vår, og held for augeblinken på med hennar aller første roman, Hus og hjem frå 1999 - ei bok eg liker utruleg godt. Så langt er det nok den og Forestillingen om et ukomplisert liv med en mann som har treft meg sterkast, sistnemnde kanskje dels også på grunn av den fantastiske tittelen, men når det er sagt liker eg alle bøkene hennar, dei er gode å vere i og gode å lese.

Andre forfattarar eg har det same slukeaktige forholdet til er ikkje mange, men Helle Helles norske omsetjar Trude Marstein er ei av dei. Eg gler meg alltid til ho kjem med ny bok, og når det går nokre år mellom kvar, må eg lese opp att dei gamle.

Kanskje treffer Hus og hjem ekstra godt nett på dette tidspunktet i livet, då eg i likskap med Anne i boka akkurat har flytta og lever eit liv mellom uoppakka flyttekasser og nysamanskrudde IKEA-møblar.

Men noko fint med flyttinga, er at eg kan skrive dette frå mitt nye kontor, det første vesle kontoret eg har hatt i mi tid som forfattar. Eg kjem nok framleis til å skrive både ved kjøkenbordet og i sofakroken, men det er no godt å ha sitt eige rom. Med skrivepult og skrivar og ei bokhylle som berre er mi. Og no som eg har vore så heldig å få stipend frå Norsk faglitterær forfatter- og oversetterforening for å skrive sakprosa for barn og unge, kan det kome godt med å ha ein stad der arbeidet kan få ligge framme. Både det faglitterære og det skjønnlitterære.

Den triste mannen

Ove Haugli i Trude Marsteins siste roman, Hjem til meg, er ein junkie. Ikkje ein junkie i den mest brukte forstanden av ordet, men ein kjenslejunkie, ein mann som blir stadig meir avhengig av sparket og suget i den nye forelskinga, den nye lysta, den nye kvinna - og som aldri retteleg blir nøgd, same kven har får, same kven han går ifrå. 

Vi følgjer Ove gjennom 32 år, frå han som ung turnuslege i 1978 gjer kjærasten Wenche gravid og har sitt første sidesprang. Vidare følgjer vi han gjennom forholda til fem andre kvinner, som førekjem med eit varierande antal års mellomrom. Ove liker visst allslags kvinner, Marstein har sjølv uttala at Ove sikkert kunne blitt forelska i kven som helst - så lenge ho er ny?

I takt med at Ove blir eldre, blir kvinnene yngre og stadig meir forskjellige frå han sjølv. Medan han og førstekona Wenche hadde mykje felles, endar han ein stad der han nærast må dikte opp det som skal interessere han med den nye kvinna han møter.

Ove er ikkje ein sjarlatan. Han er ryggradslaus, han er dum, han er ufornuftig og han sårar dei rundt seg, men aldri eigentleg med overlegg. Det er som om han har ei liding og denne lidinga gjer han ute av stand til å late vere å forfølgje impulsane sine, når det kjem til kvinner, som ein narkoman som ikkje klarer late vere å ruse seg.

Marstein gjer eit poeng av å ta klisjeane til vanlege folk på alvor, både i handlingar og språk. Som ho nyleg uttala i eit intevjue med NRK vil ho skrive om dei vanlege folka, det vanlege livet, og utruskap er, dessverre, vanleg.

Sjølv om Hjem til meg er medrivande lesing, klarte eg ikkje late vere å bli deppa då eg las bokas siste, triste del, der Ove er blitt ein bestefar som ikkje aksepterer verken alderen sin eller rolla, og som har enda einsam etter utallige fallerte forhold og feilgrep. Då siste side var lesen kjende eg ein stor tristleik over Ove og livet hans, og samtidig ei stor lette: det er ikkje mitt liv.

Det beste for barnet

Kva inneber det å vere foreldre? Kva slags ansvar medfører det, kva slags plikter, kor store offer av det som var eins tidlegare liv, kor stor avstand til den ein kalla seg sjølv?

Eg har ikkje eigne barn, men eg er svært glad i barn. Eg reagerer, som andre kvinner, på barnegråt, som om det var nokon som sleit laust hjartet i meg. Barnegråten er frå naturens side konstruert så gjennomtrengande at ein ikkje kan gjere anna enn å få han til å stoppe: løfte barnet, vogge det, freiste tilfredstille behova det måtte ha.

Eg har skjønt korfor små barn luktar så godt. Eg har avslørt korfor eg smiler når eg ser dei, korfor eg blir mjuk i hjartet. Det heile er ein stor og genialt utført del av konstruksjonen menneske. Det er nedfelt i genane mine at eg skal ha denne trongen til å bere fram mitt eige barn – eller i det minste ta vare på andre sine. Kanskje er livets sjølvopphaldsdrift den sterkaste krafta i universet. Kanskje finst det inga anna meining med livet enn denne: å føre sjølve livet vidare.

Det er på grunn av den biologisk nedfelte omsorga for barnet og det djupe behovet for at barnet skal ha det trygt og godt, at det å høyre om omsorgssvikt er så oppskakande. Det er umuleg for meg å forstå at nokon kan skade sitt eige barn. At nokon kan mishandle det, terrorisere det, skremme det, frårøve det grunnen under føtene og den basen av tryggleik alle menneske treng og har krav på.

Men det finst mange måtar å skade eit barn på, ein treng ikkje mishandle det eller forgripe seg på det. Det finst frårøving av tryggleik. Foreldra kan ha eit usunt forhold til alkohol, ikkje vere til å stole på når det gjeld, dei kan heile tida krangle og vere sinte i stemmene, dei kan slå kvarandre. Foreldre kan vere så oppslukte av å behalde sitt gamle liv og sitt gamle sjølv at dei ikkje klarer å ta det store ansvaret som faktisk følgjer å setje eit nytt liv til verda. Foreldra kan vere for oppslukte i seg sjølve. Og er ikkje ein del av det å bli foreldre å setje nokon andre enn seg sjølv først?

Eg las nettopp ein roman som opprørte meg. Plutselig høre noen åpne en dør av Trude Marstein handlar om ei intelligent og tilsynelatande ressurssterk åleinemor som har hovudansvaret for ei jente på fire år. Hovudpersonen held på med hovudfaget sitt på universitetet og lèt seg oppsluke av prosjektet i så stor grad at ho ikkje klarer å ta seg av dottera. Ho byrjar mislike at barnet er der, at det stiller krav og treng henne. Den dysfunksjonelle mora vekslar mellom å gi barnet overdriven omsorg og valdsame, skremmande kjærteikn, og å drive omsorgssvikt mot barnet: skade henne, også fysisk, men aller mest kjenslemessig og mentalt. Den unge mora driv psykisk terror mot si fire år gamle dotter og medan ho gjer det, analyserer ho det ho gjer, skjøner at ho bør slutte, at ho bør skjerme barnet frå seg sjølv, men klarer ikkje å ta seg saman, trass innsikta i det ho er i ferd med å gjere: øydelegge ein barndom, kanskje øydelegge eit liv.

Boka er forferdeleg, men også medrivande lesing. Nøkternt fortalt, utan fakter eller ytre dramatikk, berre dette snikande ubehaget som veks og veks i deg, side for side.

Det verste med boka er at ein til dels klarer å forstå mora sin frustrasjon over den irriterande ungen, den utspekulerte jenta som gjer det ho kan for å få det som ho vil. Endå verre er det at redsla grip tak: tenk om eg blir ei like udugeleg mor som ho i boka. Tenk om eg ein gong øydelegg eit anna menneske. Det er eit enormt ansvar å bli foreldre. Det er ikkje ein menneskerett.

Spalte i Sunnmørsposten, 24. juni 2011

Ei ueigna mor

Ikkje alle menneske burde få barn. Nokre klarer ikkje å gi barnet den oppveksten og tryggleiken det fortener, særleg ikkje som åleineforsørgarar. Nokre menneske er for egoistiske til å kunne vere gode foreldre. Dessverre finst det ingen personlegdomstestar ein må avlegge før ein får lov til å bli gravide.

Plutselig høre noen åpne en dør er den første romanen til Trude Marstein og kom i 2000. Eg-personen i boka er ei ung åleinemor som held på med ein hektisk innspurt på hovudoppgåva si, som ho vil levere før tida, samtidig som ho forsøker, meir eller mindre halvhjarta, å ta seg av sitt eige barn, ei dotter på fire år.

Hovudpersonen er i stor grad oppteken av seg sjølv og sitt eige prosjekt: hovudfaget. Ho irriterer seg ofte over at dottera er til stades og krevjer noko av henne, og vekslar mellom til dels valdsame og overveldande kjærteikn og omsorg, og det ein ikkje kan omtale som anna enn rein omsorgssvikt som grensar mot fysiske og mentale overgrep. Ho øydelegg sitt eige barn og reflekterer kjølig over det. Ho forstår og ønskjer å vere betre, men er ikkje i stand til å ta seg saman i lenger tid i gongen. Ho veit ho burde skjerme barnet for seg sjølv, men er også glad i dottera og ønskjer å ha henne hos seg. Berre ikkje når det ikkje passar for henne.

Tidvis er det svært vond lesing. Eg får tankar som: Er det slik det er å ha barn? Kan eg sjølv kome til å bli ei så udugeleg mor? Korleis vågar vi å setje barn til verda når vi tenker på kor lett det er å øydelegge ikkje berre ein barndom, men eit menneske, eit heilt liv?

Mot slutten av boka venta eg på ei dramatisk vending. At det skulle klikke fullstendig for mora, at ho skulle stryke på hovudfaget, bli innlagt på akuttpsykiatrisk, kaste dottera ut av vindauget. Men som vanleg for Marstein tek ho aldri dei dramatiske utvegane, men lèt heller historia henge i lufta og lesaren sitje att med ei ubehageleg kjensle av at dette aldri kan gå bra.

Sommar

Det vårast og eg drøymer om sommar.
Om vinteren i Oslo er forferdeleg, er sommaren magisk. Varmen, kveldane, nettene, lunka vatn å bade i.

Der finst nokre bøker som er komne dei siste åra som eg forbind nettopp med sommar. Ikkje underleg, sidan dei alle føregår nettopp om sommaren, slike varme julidagar, på Austlandet og i Danmark. Alle desse bøkene tek opp ubehagelege tema, vanskelege relasjonar, sett i kontrast til det sommarleg grøne, varme, blå, friske, lumre, lyse, duse, sterke.

Bøkene eg tenker på er Skagerrak av Hilde Kvalvaag, Tjuendedagen av Geir Gulliksen og Ingenting å angre på og Gjøre godt av Trude Marstein. Sistnemnte les eg oppatt no, framleis fascinert av alle historiene som flettast saman og bølgjar mot kvarandre dette varme døgeret i juli.

Ingenting å angre på/ Tjuendedagen

Eg har lese to romanar etter kvarandre som eg følte høyrte saman. Korfor? Eg er ikkje heilt sikker. Dei er jo ikkje like. Men kanskje er det fordi begge uttalt handlar om 'overskridelse' og 'det grenselause'. Kanskje fordi begge kom ut i haust. Kanskje fordi begge handlar om ein seksuell trekant, to menn og ei kvinne. I den eine boka i eit utruskapsforhold, i den andre som krydder, invitert inn i parforholdet. Kanskje har forfattarane noko av det same prosjektet?

Den eine boka er Tjuendedagen av Geir Gulliksen, som tidlegare har gitt ut både prosa og lyrikk, men som eg berre har lese lyrikk av før, lyrikk som eg har likt veldig godt. Gulliksen er i tillegg sjefsredaktør i Forlaget Oktober, m.a. for Karl Ove Knausgård. Den andre er Ingenting å angre på, som er Trude Marsteins femte roman for vaksne. Eg har tidlegare m.a. lese Gjøre godt av Marstein, som eg likte godt.

Forlaget skriv følgjande om Tjuendedagen:

'Hva skjer når drømmen om frihetens rike fordrives fra samfunnet og inn i den enkelte, helt inn i den enkeltes kropp? Og hva om det å realisere seg selv bare betyr å selge seg billig?


"Tjuendedagen" er en roman om private øyeblikk som blir gjort offentlige og om offentlige tjenester som blir privatisert, om norsk selvforståelse slik den ytrer seg gjennom seksualitet. En kontroversiell bok og ikke minst en vakker og litt annerledes kjærlighetsroman.'

Romanen er delt. Den første delen forteljast av ein nærast usynleg forteljar, slik at hovudpersonen i denne delen er ein du-person. Det handlar om 'du' og sambuaren, som inviterer ein tredjepart, ein yngre mann, inn i livet og senga. Noko som får nokså store konsekvensar for fleire av dei involverte. I den andre delen stig forteljaren Liv fram og forteljinga går over til eg-form. Liv viser seg å vere ein gammal studiekamerat av den mannlege hovudpersonen utan namn og vi blir her kjende med Liv og med 'du', gjennom Liv sine auge, slik han var i studietida. Liv ønskjer å bli forfattar, og Tjuendedagen er manuset ho skriv.

Ingenting å angre på vekslar mellom Heidi i byen med elskaren sin og Vegard på hytta med tre døtrer, lenge uvitande om kva kona held på med i byen. Handlinga er nokså stilleståande og krinsar rundt dei same gjeremåla: Heidi i senga med Mikkel, som gjer seg diverse refleksjonar over det heile, situasjonen med Mikkel, livet med Vegard, og Vegard og døtrene i diverse ferie-kvardagslege situasjonar, lage mat, spele spel, prøve å fare på fisketur, også dette iblanda Vegard sine tankar og refleksjonar omkring forholdet til Heidi, andre kvinner og familielivet, m.a. Marstein blandar heile vegen konkret handling med tankar, skildringar, distraksjonar. Som t.d. her:

Det blinker og glitrer og skinner i bilpansere og butikkvinduer og reklameskilt og gjennom markiser og parasoller, og i løvverket, og i kaféstolene og glassene på bordene, og i Mikkels hvite skjorte. Tennene hans skinner, øynene hans skinner, hånden hans ligger åpen på bordplaten, jeg legger min hånd på hans, han vender den så håndflatene møtes, og han sykker. Han sier lavt: Liker du blåskjell? Jeg nikker. Han nikker. Jeg er veldig glad i blåskjell, sier jeg. Jeg bøyer meg over bordet mot ham, det kjennes som om jeg betror ham en hemmelighet. Jeg òg, sier han. Jeg drikker vin, Mikkel drikker vin, jeg setter fra meg glasset. Vi nikker. Jeg fortsetter å nikke. Vi smiler, vi begynner å le lavt. En passerende dame stopper opp, kikker ned i vesken sin, så går hun videre. 

Marstein og Gulliksen er begge gode observatørar som har gode og presise skildrarar. Begge skildrar sommaren, Marstein ein sommar både i byen og på hytta, Gulliksen sommaren i ein roleg villa-bydel, som å ligge på senga i grått sommarnattlys og det er varmt. Skildrar det slik at ein kjenner det, kjenner seg igjen, vil dit.

Begge romanane har i stor grad fått veldig gode meldingar, men om begge bøkene har nokre stilt seg kritiske til dei innstendige sex-skildringane, som dei har opplevd som trøyttande. Det er kvar sin smak.

To nye reisebøker

Eg trudde eg skulle ha ei veke ferie etter at eg leverte nytt manusutkast på søndag, men ferien er utsett: Redaktøren var beundringsverdig rask med å lese; eit døger etter at manus var levert var han allereie ferdig og hadde berre få kommentarar å kome med. Difor skyt vi alt fram med femten dagar. I staden for 25. mai går boka til språkvask 10. mai og eg må utsetje ferien ei veke. Men det er sjølvsagt heilt greitt. Eg vil ha boka ut så tidleg om muleg på hausten, jo tidlegare bok, jo lenger (bok)haust. Dessutan hadde det vore kjekt å ha ei fysisk bok å vise til på Bjørnsonfestivalen i månadsskiftet august/ september.

Men ferie eller ikkje ferie: Eg skal likevel reise vekk. Og litt ferie skal eg ta, iallfall så langt eg kan. Difor har eg vald ut to bøker som eg tenker kan gi hovudet den fridomen det treng. Den eine boka er Ingenting å angre på, den siste til Trude Marstein, som handlar om utruskap, lidenskap og langvarige forhold det er gått vane i. Den andre er den så langt siste boka om litteraturdetektiven Thursday Next, First Among Sequels av Jasper Fforde, ein slags Hitchhikers Guide To The Galaxy - i litteraturen! Kreisi bananas og veldig gøy.

Og i dag har eg teke nye forfattarportrett, òg, med ein fotograf som verkeleg kan sakene sine og som fekk meg til å slappe heilt av og ikkje vere linseredd. Det er hektiske dagar, eg tenker med gru på kor hektiske dei ville vore om eg skulle arbeidd 100 % i ein annan jobb ved sida av!

Det er faktisk du som har skapt dei

Forfattar i blå kjole. Biletet er stole frå Dagsavisen
Noko eg ikkje kan unngå å irritere meg over er forfattarar som proklamerer at karakterane deira lever sine eigne liv, at dei ikkje aner kva karakteren kan kome til å finne på rundt neste sving, at det er fullstendig ute av deira, forfattaranes, kontroll.

Difor kjente eg eit godt søkk i mellomgolvet då eg las eit intervju med Trude Marstein på dagsavisen.no:

– Det viktigste for meg er å finne den rette balansen mellom distanse og nærhet til personen jeg skriver om, jeg ønsker verken å dømme eller forsvare. Og jeg er heller ikke så opptatt av at det er hun som er utro og han som passer barna. Han tenker også på å ha sex med andre, og vi vet ikke om han ville gjort det om situasjonen bød seg, sier Marstein.

Men er rask med å legge til at hun ikke tror på det mange forfattere karakteriserer som «romanfigurer som tar kontroll over sine egne handlinger».

- Nei, dette er åpenbart en konstruksjon som jeg har skrevet. Men jeg opplever likevel at valgmulighetene snevrer seg inn hvis skikkelsene skal være troverdige. Menneskene er ikke så forskjellige som det vi tror, vi har ikke så mange forskjellige måter å reagere på.

Nei. Men det er "åpenbart en konstruksjon som jeg har skrevet."
Nettopp.

Å gjere mest muleg ut av minst muleg

Eg er på snik-kik på Litteraturhuset, og denne gongen får ikkje tanken rom for flyt. Eg følgjer nemleg med.

Trude Marstein les frå sin komande roman Ingenting å angre på, og gjer eit særs sympatisk inntrykk på meg. Ho har på knall blå kjole med raude og gule kanteband. Ho er ukokett, lett famlande, likevel konsis og med ei klar og tydeleg stemme.

Eg har tidlegare lese ei bok av Marstein, Gjøre godt, som eg likte veldig godt. Boka var som ein rus å lese. Dette eg alltid har fantasert om: å få innblikk i alles tankar, alles liv, frå eit fugleperspektiv, og det er ikkje farleg, for det gjeld ikkje meg, dei kjenner meg ikkje. Denne myriaden av menneske i ein liten by, og for ei stakka stund følgjer vi 118 av dei i løpet av eitt, heitt julidøger.

I Ingenting å angre på følgjer vi to personar, Heidi og Vegard, som er gift og har tre barn. Vegard har ungane med seg på hytta, Heidi finn på ei unnskyldning, og blir igjen i byen for å ligge med elskaren sin, Mikkel.

Marstein les særleg ein sekvens som sit att.
Vegard er på hytta, døtrene masar og masar og masar, og Heidi ringer og seier at ho ikkje kjem likevel, ho har fått migrene, og ho har mista toget. Her kunne forfattaren skrive noko slikt som: "Heidi ringer og ungane masar og masar i bakgrunnen." Men det gjer ho ikkje. Ho skriv masinga. "Pappa, kva er yndlingsfargen din?" "Pappa, pappa, pappa!", osb.
Ho les det, og eg kjenner stressnivået auke kraftig.

Trude Marstein seier også ein del om kva ho er oppteken av i si eiga skriving:

Å gjere mest muleg ut av minst muleg. Å ta på alvor det alminnelege, sjå det dramatiske i det vanlege, med ei blanding av distanse og nærleik. Ikkje blande eigne meiningar eller haldningar inn i teksten. Berre vise oss desse relasjonane, reaksjonane, alt dette som vi alle kjenner og gjer, men som likevel ikkje er utan sprengstoff.

Eg vil lese meir av denne forfattaren.

Magnolia og Marstein

Der er ei scene i filmen Magnolia (1999), der politimannen Jim Kurring sit i bilen og filosoferer over livet og yrket sitt, og konkluderer med at målet må vere å "... do good. Do good", eller "Gjøre godt", som det står i den norske underteksten.

I likskap med Magnolia er Trude Marsteins roman Gjøre godt også ei historie om eit kort tidsrom, om tilfeldigheiter som oppstår og skaper uventa situasjonar og fører forskjellige og ulike menneske saman. Handlinga i Magnolia føregår i løpet av eitt døger, og vi møter omlag ti menneske, som på ulike måtar får livet sitt endra av møtet med kvarandre i løpet av desse timane. Gjøre godt føregår også i løpet av eitt døger, men her er det svimlande 118 menneske (om enn ikkje like mange personlege historier) vi får eit glimt inn i.

Eg såg omigjen Magnolia i går kveld, og sjølv om scena med froskeregnet øydelegg truverdet noko for min del, likte eg filmen langt betre enn for ni år sidan, då eg såg han for første gong. I tillegg fekk eg uunngåelege assosiasjonar til Marsteins Gjøre godt, som eg framleis har friskt i minnet. Dersom ikkje Marstein har vore - medvite eller umedvite - påverka av denne filmen, blir eg svært overraska.

Marstein i mai

Denne månadens lesesirkelbok var Gjøre godt av Trude Marstein, og eg var nok den av oss som likte boka best.

Lesesirkelmøtet denne månaden var noko amputert, vi var tre som hadde lese heile boka, og ein som gav seg etter åtti sider, fordi han syntest det var meiningslaus lesing. Det var i tillegg ein som meldte forfall fordi han ikkje rakk å lese ferdig boka (og ikkje fordi han ikkje likte henne), og ei som ikkje kunne kome.

De vil kanskje hugse at eg i eit par tidlegare innlegg skraut veldig av boka og ikkje klarte å legge henne frå meg. Det var eit godt driv, og eg likte forteljargrepet, ideen og sommarnattstemninga Marstein klarte å mane fram. Og heile tida venta eg berre på at den store historia skulle tre fram gjennom dei små. Det skjedde dessverre ikkje. Etter nesten fem hundre siders lesing var eg nok ikkje like entusiastisk som då eg hadde runda halvparten av boka, men eg vil fortsatt seie at det er ei fin bok, sjølv om eg ikkje ser på henne som like genial som eg kanskje hadde venta ho skulle vise seg å vere.

Kritikken frå lesesirkelmedlemmane gjekk for det første på tematikken.
Marstein har fokusert på seksuelle relasjonar, nære relasjonar mellom familie, dumme ting ein gjer i fylla, død og sjalusi. Mykje går på dei meir primære eigenskapane menneska har, som drift og trongen til å hevde seg over andre. Ho vart skulda for å skrive banalt om banale ting. Noko av det eg likte var nettopp det at ho torde å skildre det banale. Småbysamfunnet synte seg med sine små menneske, små liv og små historier. Og slik er det, tenkte eg. Akkurat slik kan småbylivet vere.

Ho fekk også kritikk for å ha ein for einsidig tematikk, slik Kristine skriv om i dette innlegget. Kva skjedde med pausane menneska tek i løpet av ein dag? Der ein tenker på ingenting, på praktiske ting, på middagen, eller der ein ser ein film, Dagsrevyen eller les ei bok? I Marsteins bok er alle dei 118 innsideglimta fokusert rundt relasjonar mellom menneske og tankar om desse. Er det verkeleg sannsynleg at alle som tilfeldigvis kryssar veg med kvarandre i løpet av eit døger heile tida tenker akkurat på det?

Noko anna boka fekk kritikk for, var å vere eit mislykka forsøk på å gjennomføre ein god idé. Marstein siktar høgt, men klarer ho å gjennomføre? Hadde boka stått seg på å vore kortare, ha færre personar, vise fleire fasettar, og ikkje minst vore skriven med fleire og meir ulike stemmer?

Eg er framleis glad for å ha lese denne boka, og synest det var ei god leseoppleving. Sjølv om lesesirkelen min ikkje var einig.

Dersom du er interessert i å bli betre kjent med Trude Marstein som forfattar og held til i Osloområdet, kan du ta deg ein tur på Marsteinførelesinga på Litteraturhuset i helga. Eg skulle gått, viss eg ikkje hadde vore på plass i Madrid innan dess, forhåpentlegvis med eit glas raudvin i handa og chorizo smeltande på tunga.

Det fragmentariske

Eg les Gjøre godt, og tenker på kva det er som gjer at eg liker akkurat denne boka så godt, korfor eg ikkje klarer å legge henne ned.

Det same som gjer at eg liker denne boka så godt, er kan hende ein av grunnane til at mange andre ikkje liker denne boka og andre slike bøker. Det er det fragmentariske i forteljinga. Denne fragmentariske forteljinga gir meg same kjensla som låten Sveve over byen av DeLillos. Det handlar om ei kjensle:

Jeg ønsket å fly ned trappen
og ut på gaten
og opp i luften
Høyt over hus og trær
jeg steg til værs
og så ned på byen

Det same som gjer at eg liker denne songen så godt, og Mrs. Dalloway og To the Lighthouse av Virginia Woolf, og Mesteren og Margarita av Mikhail Bulgakov, eller byrjinga på filmen Chocolat, for den del, er dette med å sjå verda frå andre kantar, frå fleire kantar, frå kantar eg aldri vil ha mulegheita til å sjå verda frå i det verkelege, tørre, realistiske livet. Og eg har alltid ønska å sjå verda frå andre kantar enn min eigen.
Sjå verda frå lufta, - å, kor eg elskar å flyge!, - sjå verda gjennom andre sine auge, lese andre sine tankar, vere eit dyr, vite kva fuglane snakkar om, sjå gjennom auga til spedbarnet, forflytte meg til ein annan tidsalder og oppleve verda for hundrevis av år sidan.
Alle desse umulege tinga, som berre forteljingane kan opne for meg.

Eg elskar Gjøre godt av same grunn som eg elskar å lese. Gjøre godt har det som gjer litteratur magisk for meg.

Gjøre godt

Det er morosamt å hoppe frå innsida av det eine hovudet til innsida av det neste, og det neste, og det neste.
Ikkje som fluga på veggen, men som fluga inne i hovuda til folk. Fluga som ser gjennom auget til den eine, så gjennom auget til den andre. Som ser litt av biletet, mange bitar av mange bilete, til slutt kanskje eit heilt bilete? Det er eit puslespel.
Alle dei små historiene eg får lese bitar av, kanskje fleire bitar utover i boka som forklarar meir og viser meir av historiene, kanskje må eg forlate ei historie ufortalt, uforløyst.

Eg har lese omtrent halve boka omtrent i eit strekk.
Eg klarer ikkje legge henne ned.
Eg forstår godt korfor Trude Marstein fekk Kritikerprisen for denne då ho kom i 2006.
Forstår det utruleg godt.