Det beste for barnet

Kva inneber det å vere foreldre? Kva slags ansvar medfører det, kva slags plikter, kor store offer av det som var eins tidlegare liv, kor stor avstand til den ein kalla seg sjølv?

Eg har ikkje eigne barn, men eg er svært glad i barn. Eg reagerer, som andre kvinner, på barnegråt, som om det var nokon som sleit laust hjartet i meg. Barnegråten er frå naturens side konstruert så gjennomtrengande at ein ikkje kan gjere anna enn å få han til å stoppe: løfte barnet, vogge det, freiste tilfredstille behova det måtte ha.

Eg har skjønt korfor små barn luktar så godt. Eg har avslørt korfor eg smiler når eg ser dei, korfor eg blir mjuk i hjartet. Det heile er ein stor og genialt utført del av konstruksjonen menneske. Det er nedfelt i genane mine at eg skal ha denne trongen til å bere fram mitt eige barn – eller i det minste ta vare på andre sine. Kanskje er livets sjølvopphaldsdrift den sterkaste krafta i universet. Kanskje finst det inga anna meining med livet enn denne: å føre sjølve livet vidare.

Det er på grunn av den biologisk nedfelte omsorga for barnet og det djupe behovet for at barnet skal ha det trygt og godt, at det å høyre om omsorgssvikt er så oppskakande. Det er umuleg for meg å forstå at nokon kan skade sitt eige barn. At nokon kan mishandle det, terrorisere det, skremme det, frårøve det grunnen under føtene og den basen av tryggleik alle menneske treng og har krav på.

Men det finst mange måtar å skade eit barn på, ein treng ikkje mishandle det eller forgripe seg på det. Det finst frårøving av tryggleik. Foreldra kan ha eit usunt forhold til alkohol, ikkje vere til å stole på når det gjeld, dei kan heile tida krangle og vere sinte i stemmene, dei kan slå kvarandre. Foreldre kan vere så oppslukte av å behalde sitt gamle liv og sitt gamle sjølv at dei ikkje klarer å ta det store ansvaret som faktisk følgjer å setje eit nytt liv til verda. Foreldra kan vere for oppslukte i seg sjølve. Og er ikkje ein del av det å bli foreldre å setje nokon andre enn seg sjølv først?

Eg las nettopp ein roman som opprørte meg. Plutselig høre noen åpne en dør av Trude Marstein handlar om ei intelligent og tilsynelatande ressurssterk åleinemor som har hovudansvaret for ei jente på fire år. Hovudpersonen held på med hovudfaget sitt på universitetet og lèt seg oppsluke av prosjektet i så stor grad at ho ikkje klarer å ta seg av dottera. Ho byrjar mislike at barnet er der, at det stiller krav og treng henne. Den dysfunksjonelle mora vekslar mellom å gi barnet overdriven omsorg og valdsame, skremmande kjærteikn, og å drive omsorgssvikt mot barnet: skade henne, også fysisk, men aller mest kjenslemessig og mentalt. Den unge mora driv psykisk terror mot si fire år gamle dotter og medan ho gjer det, analyserer ho det ho gjer, skjøner at ho bør slutte, at ho bør skjerme barnet frå seg sjølv, men klarer ikkje å ta seg saman, trass innsikta i det ho er i ferd med å gjere: øydelegge ein barndom, kanskje øydelegge eit liv.

Boka er forferdeleg, men også medrivande lesing. Nøkternt fortalt, utan fakter eller ytre dramatikk, berre dette snikande ubehaget som veks og veks i deg, side for side.

Det verste med boka er at ein til dels klarer å forstå mora sin frustrasjon over den irriterande ungen, den utspekulerte jenta som gjer det ho kan for å få det som ho vil. Endå verre er det at redsla grip tak: tenk om eg blir ei like udugeleg mor som ho i boka. Tenk om eg ein gong øydelegg eit anna menneske. Det er eit enormt ansvar å bli foreldre. Det er ikkje ein menneskerett.

Spalte i Sunnmørsposten, 24. juni 2011