Menneskenes hjerter forandres aldeles intet i alle dager

Sigrid Undset ved skrivebordet. Biletet er lånt frå www.maihaugen.no
Det som slår meg når eg les Sigrid Undsets roman, Jenny, nesten hundre år etter at han kom ut, er kor sterkt han taler til meg, i kor sterk grad eg kjenner meg igjen i han, kor lett eg sjølv kan relatere meg til ein samtidsroman frå 1911.

Sigrid Undset har sagt følgjande:

... sed og skikk forandres meget, alt som tidene lider, og menneskenes tro forandres og de tenker anderledes om mange ting. Men menneskenes hjerter forandres aldeles intet i alle dager.

Og eg trur det er dette som er grunnen til at hennar historiske romanar kunne lesast like godt i si samtid fleire hundre år etter tida dei skildrar, at dei framleis kan lesast i dag, i si ettertid, og at hennar samtidsromanar står.

Sigrid Undset er mest kjent for den historiske romantrilogien frå 1920-talet om Kristin Lavransdatter. Og det var sjølvsagt med denne eg byrja å lese henne, ein gong i mine spede tenår. Sjølvsagt likte eg på den tida best den første boka i trilogien. Husfrue og Kransen blei ein gong for vaksne for meg. Og sidan har eg aldri freista lese dei på ny.

Første gongen eg las Jenny, det kan vel vere 10-12 år sidan no, hugsar eg at eg var skuffa, sjølv om eg likte boka. For det er ikkje ei søt og blomstrande kjærleikshistorie med lykkeleg slutt. Det er ein djuptgripande roman om kunstnaren Jenny, som er i slutten av tjueåra, om hennar forsøk på å leve sitt eige liv med kunsten, i Roma, om kjønnsroller i kjærleiken, om kvinners kår som menneske og kunstnarar for hundre år sidan i Kristiania og resten av Europa, om vennskap, om familieband, om menneska sine hjarte, om kor store dei kan vere, om kor små.

Det skulle gå ti år før eg las noko av Sigrid Undset igjen. Men eg vakna til liv då eg las Fru Martha Oulie, Undsets debutroman og med handling frå hennar eiga samtid. Og no har eg altså gjenlese Jenny.

Eg er nok aller mest glad i samtidsromanane til Sigrid Undset. Eg liker måten dei tek meg med inn i ei tid som er forbi, men som ei førstehands kjelde, ikkje som påhitt frå ein forfattar fleire hundre år seinare. Hadde der eksistert gode historiske romanar frå 1600- og 1700-talet som var skrivne i si tid, om vanlege folk og viktige samfunnsspørsmål, hadde der vore mindre grunn for slike som meg til å skrive noko historisk frå den tida. Men om vi hadde gjort det likevel? Sikkert. Vi ville jo hatt endå betre kjeldegrunnlag for å gjere det.