Min stad er ei øy

Gjerdehamna ved juletider.

Alle har ein stad dei kallar sin, alle har ein stad dei kallar heime. Min stad er ei øy. Ei lita øy, flat og grøn med kvite strender. Min stad er ei øy i havet, ei øy mot havet, mot vind og regn. Mi øy er ei øy i storm, ei øy i sol, ei øy med fuglar i flokete reir: det blir vår på øya, det veks smørblomstrar i veitene.

På øya smilte eg mitt første smil. På øya sa eg mine første ord, tok mine første steg. Då eg var barn sprang eg overalt på øya: på markene og sanden, på vegen, i fjøra. Då eg var barn sprang eg på ein gravhaug frå bronsealderen og vinka til bussen. Eg plukka tiriltunger på haugen og sukkertoppar, åt surgras.

Under føtene mine låg eit heilagt gravkammer. Under føtene mine låg spor etter liv eg ikkje kjende til, kulturar eg ikkje visste av. Verda var no og mi øy var mi. Min stad var ei øy med haugar og bussar, med marker og graner, dei før meg var vekke, det som telte var no. Kor mange før meg har kalla mi øy for si? Kor mange gjennom tusenar av år har vakse opp her, kjent seg heime, meint å eige denne jorda vi bur på?

Eg er frå ei line av fiskarar og bønder. Eg voks opp på ein gard med naust, med ein båt som gynga i hamna nedom. Då eg var barn fanst det åkrar og hesjar på garden, blei garn med fisk dregne opp i båten. Eg stod på kaia og fiska med stong. Drog eg opp fisk torde eg aldri å drepe han. Eg var i feil ende av familielina, den enden som ender tradisjonar.

Mi øy har kaier med rur, der olbogeskjel syg seg hardt fast til muren. Mi øy har svaberg med dammar, raude av algar, og groper med sand der kukelurane skimrar. Strandnellikar vaiar frå tuer, det er saltsmak på vinden. Måsane stuper, vrimlar kring båtar, skrik rundt ei snekke som kakkar utpå.

Eg leika i fjøra. Under våte steinar fanst kalde, små krabbar, fanst svarte krabbar som kravla i handa. Sjøen svelgde når eg kasta ut steinar. Langs fjøra stod makketne naust, lukta tjære, dei lente seg trøytt mot kvarandre. Det fanst rom mellom nausta. Eg kunne krype inn der og sjå verda på heilt nye måtar.

Mi øy har brenningar mot stranda: i mørkret er dei svarte og tunge, i lyset glitrande, blå med skumrender. Mi øy har strender i bogar, har iskalde bølgjer som vaskar over sanden. Mi øy har skodde som smeltar i havet, som renn i strimer, som pakkar oss inn i teppe, som skyer. Mi øy har ikkje fjell eller store skogar. Mi øy har myrer og barar, veiter og søyler, og djupe hol der ukjende dyr har bol. Mi øy har sauar og kyr, har kvithala rådyr som sprett over vegen i skyminga.

Det luktar bål på øya eg saknar. Markabrann, rusk som brenn, jonsokbål. Vind og bål, sol og vind, fuglevind. Når det blir vår trillar storspoven spelet sitt over øya. Når det blir sommar flyg svaleungane gjennom låvegluggen.

Mi øy har stille netter, når lyktene på andre sida av sundet lagar lysande vegar i vatnet. Å gå heim ei slik natt, høyre bårene mot stranda og spelet til tjelden i fjøresteinane. Eit lysskjer som dreg seg i ei stripe frå byen, over øyene rundt: eit gul-lilla skjer i ein blåsvart nattehimmel. Lyset endrar seg alltid her ute. Ingen morgon er heilt lik den førre, ingen kveld er den same som den neste.

Mi øy har lange tradisjonar, har spor etter liv frå tider vi har gløymt, vil ha liv etter oss lenger fram enn vi kan sjå. Våre eigne liv er blenk i sola, det er sommar og greinene vaiar i brisen. Snart er vi borte og alle vi kjenner.

Kanskje blir eg lagt i jorda her ute. Kanskje blir eg ein del av øya, av jorda og krinslaupet, som dei gamle i haugen blei tiriltunger og surgras der dei blei lagde, i kammer av stein.

Korleis er Giske om tusen år? Er utsikta den same: fjella ikring oss, bårene mot stranda, lyset i endelaus endring ute i havet? Og menneska, kven er dei? Er dei som oss? Kjenner vi dei allereie?

Først publisert i Giskespelavisa, juni 2011.