It's good when you like it

Mor forstår ikkje korleis eg får til å skrive alt dette. Ho ville aldri hatt fantasi til å kome på det, seier ho. Det same gjeld arbeidet med dei historiske kjeldene. Ville aldri hatt tolmod til å sitje i arkivet, dag ut og dag inn, med lupe, for å dechiffrere setningar frå eit alfabet av kråketeikn.

Ho seier det med respekt. For vi beundrar det vi sjølve ikkje kan. Som mor òg beundrar ho i familien som har teke doktorgrad i matematikk eller dei som har starta sin eigen butikk. Det er mange måtar å vere klok på, seier ho. Respekten og beundringa for andre strekker seg langt: alle som får til eller orkar noko ho sjølv ikkje kunne tenke seg. Tungt fysisk arbeid, mykje reising, ting som verkar frykteleg slitsame eller vanskelege eller kjedelege. Det mange må gjere, fordi samfunnet treng det, eller det få klarer, fordi det er sært.

Respekten til mor mi for andre menneske strekker seg langt utover ei stoltheit for kva hennar eigne klarer å få til. Og para med respekten er altså denne nesten himmelfalne forbløffinga: Tenk at dei får til noko slikt! Det kunne eg aldri funne på å gjere, eller klart, eller orka, eller villa!

’It’s good when you like it,’ sa ein skeptisk polsk sjømann til far min ein gong dei sigla ute og far ville han skulle smake steikte fiskebollar til frukost. ’It’s good!’ sa far. ’It’s good when you like it,’ sa polakken. Og slik er det jo. Med alt. Det vi liker er godt. Vi liker å gjere slikt som ligg for oss, som er lett, det vi er flinke til. Eg trur dei fleste i denne uendeleg velståande, skjerma og beskytta vestlege verda faktisk gjer noko dei trivst med. Ifølgje tv-programmet ’Koht på jobben’ gler størsteparten av alle norske arbeidstakarar seg til å gå på arbeid. Og dei fleste trivst med det dei gjer, dei meiner at dei har hamna ’på rett hylle’.

Og det har vi kanskje? Men når veit ein at ein har hamna på ei hylle? Har eg hamna på ei hylle, no, som eg har skrive på heiltid eit lite år? Den hylla dett eg jo ned frå så fort eg ikkje får pengar i kassa. Men då har eg heldigvis noko å ’falle tilbake på’, som det heiter. Nemleg det eg er utdanna til, historikar. Men kva gjer ein historikar? Jobbar på museum? Jobbar i arkiv? Jobbar i skulen? Gjer mange andre rare ting ingen heilt har oversikt over? Ja. Er det lett å få jobb? Tja.

Så om eg skulle ha behov for å falle tilbake om, lat oss seie, eit halvt år, kor langt måtte eg falle? Til arkivar? Til ambulerande Manpower-medarbeidar? Til butikkjobben eg hadde medan eg studerte?

Å ’ha noko å falle tilbake på’ høyrest unekteleg veldig smart ut. Og det var jo difor eg tok ei lang og kostbar utdanning i utgangspunktet. Men grunnen til at eg valde historie var jo ikkje utifrå ein matnyttig tankegang. Og det var ikkje fritt for at panikken spreidde seg blant oss sisteårsstudentar då vi innsåg at vi ikkje ante kva vi skulle gjere om eit halvt år, alle kunne jo ikkje bli forskarar. Alt dette medan sivilingeniørstudentane gjekk frå bedriftspresentasjon til bedriftspresentasjon, frå gratis pizza og øl til gratis pizza og øl. Dei fleste hadde jobb i næringslivet lenge før dei hadde levert diplomoppgåva. Og vi?

Nei, vi.

Vi fann oss etter kvart jobbar i arkiva, vi. På musea. På skular, høgskular, universitet. Vi forskar, vi jobbar i departementa. Vi jobbar i Manpower, på sjukeheimar, i bokhandlar. Og vi skriv bøker. Og eg lengtar ikkje, eg vil ikkje falle nokon stad. ’It’s good when you like it,’ sjølv om det av og til er vanskeleg å finne på noko nytt å skrive akkurat i dag.

Fredagsspalte i Sunnmørsposten, 1. oktober 2010. Original illustrasjon av Inger K. Giskeødegård