Alle dei gamle husa

Dei gamle, tomme husa med dei slitengrå veggane, med dei stille vindauga, dei gamle blondegardinene. Dører med rustne låsar, murtrapper med mose på trinna. Dei gamle, tomme husa med steingjerde kring hagane, med falleferdige løer. Kva hende i dei gamle husa?

Det eine stod ute på neset. Det finaste huset eg hadde sett. Eg gjekk tur ut til det, berre for å sjå. Heilt ytst stod det. Grått, falleferdig, vêrslite. Midt i ei grøn eng, store tre i hagen, utsyn til alle kantar. Ut i havet, mot alle øyene og fjella. Å stå på trappa og sjå sola gå ned i havet. Det gjorde eg aldri.

Dei sa det spøkte der. Dei seier alltid det om slike hus. Om gamle, fråflytta hus, forlatne hus, tomme, falleferdige hus. Men det spøker ikkje. Om du kjem inn i dei er det ikkje skummelt, ikkje farleg, berre stilt. Sollys som fell skrått inn gjennom skitne glasruter, støv som bli kvervla opp i spiralformasjonar, støv som har lege stille i tiår etter tiår, heilt til du kom inn, med lufttrykket ditt. Stille møblar, lette i all si gammaldagse tyngd. Bilete på veggane av folk ingen lenger veit kven er, bruder i svarte kjolar, smågutar med vasskjemma hår og sløyfer kring halsen. I hyllene, bøker av forfattarar ingen lenger hugsar. I kistene små barneklede, handsydde, heimestrikka; dukar, eigenhendig broderte, åkle som gjekk i arv i generasjonar.

Ein gong levde det i desse husa. Ein gong blei dei bygde. Ei hestedregen kjerre kom til tomta med stein, med fjøler. Frå holet i enga steig ein grunnmur, så eit reisverk i kvitt, lysande tre, med ei oppmura pipe i midten, med fuktig mørtel mellom steinane. Så huset, med gapande opningar vindaugsglasa skulle fylle. Kan du tenke deg desse husa som nye? Kjenner du lukta av nyhøvla fjøler?

Ein gong flytta nokon inn der for aller første gong, eit ungt og nygift par. Eit par som nettopp hadde byrja. Kvinna bar det lettaste, kom med stor mage inn døra. I vindauga hang ho opp gardiner, sette ein potteplante i karmen. Men det tok fleire år før dei hadde pengar til å male veggane. Ho strauk håret vekk frå andletet, blikket hennar når ho såg på mannen sin, handa som strauk over magen, som kjente det sparke.

Ein gong sprang ungar ut og inn av desse husa. Ropa deira laga ekko i finevêrsstilla. Dei klatra i trea i hagen, dei som er store, no, ragar høgt over taket. Ungane sprang opp og ned trappene i huset. På søndagar måtte mor deira hysje på dei når dei sprang inne, far måtte sove middag, hadde vore på sjøen heile veka.

Inne i stova høyrte dei radio. Skrudde på hjulet for å finne den beste bølgjelengda. Høyrte korleis stemmer og lydar blei skurra fram inne bak det mjuke høgtalarstoffet. La eit lite barn handa si på den nedstøva radioen?

Ein gong blei ungar fødde i desse husa, voks opp, blei konfirmerte, flytta heimefrå, kom tilbake med sine eigne barn. Folk kom til og folk fall frå. Slik heldt dei fram i nokre generasjonar. Når tok det slutt?

Dei gamle, tomme husa. Falleferdige, grå og stille, med alle løyndomane sine, alt det levde livet fastkilt mellom veggstokkar, under takheller. Kva hadde husa fortalt om ein spurte dei? Kva hadde du høyrt om du la øyret mot veggen?

Laurdagsspalte i Nationen, 2. oktober 2010. Foto: privat