Slik skriv vi

Han skriv bøkene til Margit Sandemo
heitte læreboka i skriving på barneskulen.
Slik gjer vi det, slik skriv vi, slik lagar vi bokstavar og ord og setningar. Så då var vel det greitt, då? Slik gjer vi det? Ver så god, her er oppskrifta?

Men det er jo forskjell på å skrive og å skrive. Og det er jo også forskjell på korleis ein skriv. For vi skriv jo på så forskjellige måtar, vi som skriv. Og når eg seier vi som skriv, meiner eg i denne samanhangen vi som skriv skjønnlitterært.

Vi skriv fort eller sakte, vi skriv mykje, vi skriv lite, vi skriv på papir eller på pc, heime eller på kafé, ja, stort sett. Skrivinga føregår på utallige måtar.

Kjell Askildsen, til dømes, fortel at han skriv uendeleg sakte. Og for hand. Alltid for hand, på papir, i bøker, vil eg tru, og ikkje på pc. Aldri på pc. Pc kan han seg ikkje med. Om han deretter skriv manuset ut på skrivemaskin, veit eg ikkje. Kanskje har han noko som fører det inn for han? Om det teier Radiodokumentaren på iPoden min.

Og på tv såg eg nyleg eit amerikansk kongressmedlem i sekstiåra som konsekvent skreiv pr. diktafon. Han skreiv altså på ein måte som dei fleste av oss ville kalla noko heilt anna enn å skrive, nemleg å snakke. Men brev blei det, like fullt.

Så har vi dei som tenker ut heile bøker i hovuda sine før dei skriv eit einaste ord. Om Jon Fosse, til dømes, seiast det at han skriv på denne måten. Han skriv med tankane først. Og det gjer vel dei fleste av oss, men kanskje ikkje i like ekstrem grad?

Så har vi dei som berre set seg ned og skriv. Som ikkje veit kva som vil kome. Kanskje skriv dei frykteleg fort, nærast med automatskrift. Har eg ikkje lese i eit norsk vekeblad ein gong at Margit Sandemo får hjelp av desse hjelparane sine når ho skriv? At ho let att auga og set handa på papiret, og ut kjem dei fossande, alle historiene? Eg har høyrt om poetar, også, som skriv på den måten. Men då er det vel eigentleg ikkje dei som skriv?

Så har vi dei som berre klarer å skrive heime, ved akkurat denne plassen, med akkurat desse rekvisittane til stades, med akkurat den roa og alt i livet på akkurat rett plass. Og dei som ikkje klarer å skrive heime i det heile, men må ut på kafear, kanskje endåtil på reiser. Kjell Askildsen har skrive mykje på kafé, seier han. Å skrive på kafé er heilt flott, så lenge forholda ligg til rette.

Andre reiser til Buenos Aires for å skrive. Eller Mallorca. Eller Tenerife. Agnes Ravatn tilbrakte nyleg eit par kjedelege veker på ein kjedeleg stad i Syden for å skrive. Der blei ho kjent med mange kjedelege pensjonistar, og kom tilbake like bleik som før, men forhåpentlegvis med nokre nyskrivne sider i handbagasjen.

Ja, det er så mange måtar å skrive på. Men det speler jo inga rolle, så lenge ein skriv. Sjølv liker eg best å skrive fort på pc. Eg skriv kanskje ei scene eller to kvar gong, før eg les over og stryk og flikkar. Så legg eg det frå meg og gjer noko anna. Det er sjeldan eg skriv mykje eller langt, sjølv om eg skriv fort. Men for mange blir det langt når dei skriv fort. Altfor langt. Det berre flyt ut. Det er, tenker eg, fordi dei gløymer å stoppe opp og puste. Kanskje har dei tenkt så mykje på førehand at tanken må vere utkopla medan dei skriv? Eller kanskje er dei meir til stades i tekstane sine enn eg er? Det veit eg ikkje.

Det einaste eg veit er at eg har frykteleg lyst til å skrive. At eg har bestemt meg for at all overskotsenergien min frå no av (dette bestemte eg i går eller forgårs, eg gløymer) skal kanaliserast inn i skrivinga. Så heretter blir det ikkje noko tull frå meg. Eg har dessverre byrja litt dårleg, då. Eg skreiv ingenting i går, og i dag blir det sikkert heller ingenting. Men frå i morgon av skal det skrivast! Då skal all energien eg dei siste månadane har brukt på totalt unyttige ting samlast i ein klar, smal stråle og kanaliserast rett inn i kjernen av problemet: manuset.

Ja, frå i morgon skal det bli andre bollar.