Slik skriv du ein stor roman, sa Langeland

I går var eg på mitt første medlemsmøte i Norsk forfattarsentrum, som blei halde på Kverneland i Litteraturhuset (som er rommet der DENNE forfattarfrisen er malt på veggen). Det var ganske bra oppmøte og Henrik H. Langeland freista lære oss som var der korleis vi skulle skrive ein bestselgjande roman.

Eg har, som dei som har lese Ingen må vite kanskje har skjønt, verken interesse av eller lyst til å skrive denne typen litteratur, men for dei som er interesserte skal eg avsløre triksa her (fritt etter hugsen):

- kom i gang med det du eigentleg vil fortelje i løpet av dei tre-fire første sidene (her trekte Langeland fram Per Petterson som eit døme til etterfølgjing. Han bruker 3 1/3 side på å kome til poenget i Ut og stjæle hester).

- det må stadig skje ei forandring i teksten for at lesaren skal gidde å bla til neste side. Ei typisk slik forandring er eit møte mellom menneske. Her nyttar det ikkje at hovudpersonen berre ligg på rommet sitt og tenker, sa Langeland. (Noko Heidi Marie Kriznik hadde innvendingar mot og meinte var ei banalisering. Ho meinte det ikkje berre er rein handling som driv ein lesar framover i teksten, men også eit godt og stramt språk. Ho påpeikte at det kan skje store psykologiske ting inne i hovudet til ein einskild person, som kan vere interessante for ein lesar.)

- bygg handlinga opp i aksjon - reaksjon, rundt djuptliggande konflikter. La karakterane agere og støyte borti kvarandre, sa Langeland (og eg såg føre meg figurar som svirra rundt på ei scene og bumpa borti kvarandre, slik radiobilar gjer. Deretter blei eg frykteleg oppteken av noko farris-søl under stolen framfor meg, som først la seg ned som eit sprudlehjarte på golvet, så seig sakte utover på eine sida og deretter la seg til under stolbeinet).

- hovudpersonen må vere sympatisk nok til at lesaren kjenner seg igjen, men ikkje einsidig god, for då blir personen flat og uinteressant (her kom det innvendingar frå Berit Hoff, som meinte det var tonnevis med døme på stor og god litteratur med usympatiske hovudpersonar, som t.d. Raskolnikov (Forbrytelse og straff) og Parfymen, m.v. Dette utarta til ein diskusjon om kor vidt hovudpersonen i Parfymen er reint usympatisk eller ikkje. Eg vil seie ikkje, sidan han er eit typisk døme på problembarnet som det går ille med, og dei har eg ein tendens til å ha ein viss grad av sympati for inst inne)

- gi karakterane skikkelege namn og la dei kjøpe pølser på 7eleven. Det er altfor mange romanar der "han" og "ho" (her sikta han tydeleg til Jon Fosse og hans like) køyrer rundt på vestlandet og det skjer ingenting. La dei kjøpe ei pølse på bensinstasjonen, sa Langeland.

- grep som funkar for å få lesaren interessert:
* gjenkjenningsfaktoren
* få innsikt i noko ukjent
* nøkkelroman (Se og Hør-/ kikkarfaktoren)
* pinlege episodar (her var det fleire kvinner som var ueinige, trur eg. Eg hugsar iallfall frå då eg var lita at viss det var noko pinleg på barne-tv gøymte eg meg anten under bordet eller gjekk ut på gangen. Eg er ikkje meir glad i det pinlege i dag.)
* det morbide (som i krim. Her gav Langeland døme frå Jo Nesbøs Frelseren der mordaren syg ut offerets auge med støvsugarslangen. Noko han med rette påpeiker at er unødvendig gjort av mordaren. Personen er uansett død.)

- godt språk (Langeland er av den oppfattinga at spennande, medrivande handling og godt språk let seg kombinere. Som er ei god oppfatting, etter mi oppfatting. Men kva vi anser som godt språk er jo diskutabelt.)

- bruk av dialog, aka replikkar. Minst muleg skildring, mest muleg dialog. Som jo er ein velkjent måte å skape framdrift på (i tillegg blir det fort langt av det).

- bygg opp romanen i scener, og planlegg gjerne plottet og utviklinga i historia på førehand, før du skriv. Elles veit du jo ikkje kor du kjem til å ende, sa Langeland (noko som er det mange liker aller best med å skrive - at ein ikkje veit, og at uventa ting skjer).

- og til slutt det evige rådet: les god litteratur (som ifølgje Langeland er alt frå dei store klassikarane frå yonder years, altså Shakespeare, Ibsen, Hamsun, & co, til J.M. Coetzee, Per Petterson, Vikram Seth, Cormac McCarthy, Phillip Roth - altså store samtidsromanar som gjerne kjem som hovudbøker i bokklubben. Han nemnte ingen kvinnelege forfattarar).

- så for å oppsummere: handling, framdrift, forandring, aksjon - reaksjon, konflikter, oppbygging rundt scener, og sjølvsagt - noko Langeland ikkje sa, trur eg, men som er openbert for oss alle: klimaks og overraskande slutt.

Langeland hadde elles følgjande definisjon: alt som ikkje er handlingsdriven prosa er lyrikk.

Trur kanskje det var ein del både romanforfattarar, novellistar, kortprosaistar og lyrikarar som var noko ueinige i denne definisjonen. Men det er jo kvar sine meiningar.

Forfattarar med motsett standpunkt frå Langeland ville sagt at det speler inga rolle kva du skriv om, så lenge språket ditt er godt. Som t.d. Fosse, eller som Arnt Birkedal har sagt, til meg. Men det er klart: skal du nå ut til eit stort publikum må du ha ei medrivande handling. Og det var det Langeland snakka om. Og berre det. Men eg er ikkje heilt sikker på om eg er einig i at stor romankunst er synonymt med bestselgjande bøker etter oppskrifta Langeland her skisserte.

Etter møtet blei det sosialisering med andre hyggelege og skrivande folk. Eg håper Forfattarsentrum fortset med medlemsmøter. Ein draum ville jo vore å få t.d. Kjell Askildsen til å kome og snakke om novellekunst. Men det er vel ikkje så lett å få til, kan hende. Likevel: det er jo lov å drøyme.