Døra

Magda Szabó

Eg las Døren av Magda Szabó (1917-2007) før eg reiste til Budapest første veka i september. Szabó er ein av Ungarns mest kjende og kjære forfattarar og Døren er ei av berre tre bøker utgitt på norsk så langt. Eg skal nok lese fleire.

Eg veit ikkje kva eg hadde venta meg, men ei skildring av Budapest er boka ikkje, sjølv om handlinga føregår der. Eg-personen i boka, Magda, er forfattar, og ettersom både ho og mannen, som også skriv, har meir enn nok med arbeidet sitt, tilset dei ei hushjelp for å ta seg av det praktiske, førefallande i hushaldninga. Det er denne hushjelpa boka først og fremst handlar om, den eldre kvinna Emerenc, som slett ikkje oppfører seg slik ein ventar av ei hushjelp.

Emerenc er stridsinna, eigenrådig, ein eksepsjonell arbeidar og særs privat av natur. Ho bur i eit hus litt lenger borti gata for arbeidsgivarane sine, i ei leilegheit der ingen får kome inn. Gjester mottek ho ute i gardsrommet, der dekkar ho på og serverer dei lekraste rettar, men døra til leilegheita er stengt for alle nyfikne auge, inkludert hennar eigne slektningar.

Forholdet mellom Magda og Emerenc er prega av motstridande kjensler. I byrjinga er Magda ofte snurt over måten Emerenc behandlar henne på, men ettersom åra - for ikkje å seie tiåra - går, kjem den eldre kvinna stadig nærare henne og speler ei stadig større og viktigare rolle i livet hennar. Sviket må kome, det er knusande.

Døren er eit velskrive portrett av to på mange måtar isolerte og private kvinner, som både blir avkledde i sine minst flatterande stunder, og vist fram i sine beste. Om boka byrjar roleg, blir ho stadig vanskelegare å legge frå seg, og dei siste 150 sidene las eg i eitt strekk dagen før avreise. Ei klok bok det absolutt er verd å bruke tida si på. Magda Szabó var 70 år gammal då boka kom ut to år før kommunistregimet fall i Ungarn. Helen Mirren speler rolla som Emerenc i ei filmatisering av boka frå dette året. Den skal eg sjå.