Sagaen om ein fordrukken prest

"Endelig sto presten på prekestolen."

Ein særs amputert lesesirkel blei halde i går på Olympen. Månadens bok var Gösta Berlings saga, debutromanen til Selma Lagerlöf, som kom ut i 1891.

Gösta Berlings saga er, som namnet tilseier, ein saga, om enn ikkje i strengt tradisjonell forstand. Boka består av fleire forteljingar om folket rundt Löfvens sjø i Värmland i første halvdel av 1800-talet, sentrert laust rundt den fordrukne presten og forføraren Gösta Berling, og hans like, dei festglade kvinnebedårarane, kavalerane på Ekeby.

Ifølgje Wikipedia kan m.a. dette seiast om sagalitteraturen:

"Sagalitteratur (fra norrønt saga, flertall sögur = fortellinger) er diktning og fortellende historie fra oldtidens Norden, spesielt Norge og Island, men også fra andre steder innenfor de norrøne områdene. Sagalitteraturen som i stor grad bygger på muntlig overleverte fortellinger, ble skriftfestet mellom 1120 og 1400-tallet. (...) Sagaskrivningen var ikke bare realistisk og faktisk historieskrivning, men også en dyrkelse av høviske idealer om hvordan menn og kvinner skulle opptre."

Selma Lagerlöf (1858-1940) var sjølv oppvaksen i dette distriktet i Värmland, og det verkar sannsynleg at historiene ho nedteiknar i Gösta Berlings saga bygger på forteljingar ho sjølv er blitt fortald av sine foreldre eller besteforeldre, om alle dei forunderlege hendingane som skjedde då besteforeldra var unge og kavalerane regjerte på Ekeby.

Lagerlöf livnærte seg som lærar, fram til ho slo gjennom som forfattar i 1895. Ho mottok Nobelprisen i litteratur i 1909, og er kanskje særleg kjend for Nils Holgersons forunderlige reise og Jerusalem.

Eg er glad eg las denne boka, sjølv om det gjekk noko trått innimellom og eg skumma ein del av dei mest moraliserande, religiøse og naturromantiske partia. Der er mykje interessant om skikk og bruk på 1820-talet i Sverige og mange spennande og fine forteljingar (om ein liker slikt, noko eg berre til ein viss grad gjer). Dette er nok ikkje min favorittsjanger, men eg trur likevel eg skal prøve meg på litt fleire bøker av Selma Lagerlöf. Kanskje rett og slett Jerusalem.

Eg vil elles tilråde Mårbacka III, Dagbok for Selma Ottilia Lovisa Lagerlöf, som er ei særs sjarmerande dagbok frå Selmas fjortande år.

Leseoppdatering

Eg slit med den store sagaen om den fordrukne presten Gösta Berling.

Det er noko med store sagaforteljingar, store ord, og mange av dei, og springande forteljingar, som ikkje umiddelbert fengar. Eg nemner til dømes kapitlet "Landskapet", som Selma Lagerlöf godt kunne spart seg. Makan til smør på besjeling har eg sjeldan lese.
Men eg skal sjølvsagt fortsetje. Selma Lagerlöf er ei av dei store nordiske forfattarane, og eg skal gi både henne og sagaen ein skikkeleg sjanse før eg meiner så veldig mykje meir.
Eg er nok berre forvent med nymotens, stram prosa, og fråver av adjektiv og pompøsitet for tida. Eg får freiste kome i modus igjen.

Dagbok for Selma Ottilia Lovisa Lagerlöf

Eg har lese dagboka til den fjorten år gamle Selma Lagerlöf frå 1873. Grunnen var dels at vi les debutromanen hennar Gösta Berlings saga i lesesirkelen no, og dels at omslaget på dagboka var så vakkert og lokkande.

For alle som la sin elsk på Anne fra Bjørkely i sine yngre år vil denne dagboka vere som eit kjærteikn. Forteljarstemma til den unge Selma er veldig fin, og observasjonane og tablåa ho set opp både interessante og spennande. Allereie som fjortenåring hadde ho eit godt utvikla forteljartalent, noko det er interessant i seg sjølv å få sjå.

Boka appellerer til meg på fleire plan. På den eine sida fordi det er eit innblikk i ei ung jente som seinare skulle bli ein stor forfattar. På den andre fordi det er ei ekte og spennande kjelde til ein historisk epoke. I tillegg er eg fascinert av det unge sinnet, menneskesinnet i brytningstida mellom barn og vaksen. Når dette unge sinnet i tillegg snakkar til oss frå ei anna tid, blir det berre endå meir interessant. Kven har ikkje lurt på korleis fjortisane var på slutten av attenhundretalet?

No skal eg bruke tida fram til midten av september på å lese denne fine jenta sin debutroman, som kom då ho var blitt nokre år eldre, i 1891.

Selma Ottilia Lovisa Lagerlöf

Lesesirkelboka for september er Selma Lagerlöfs debutroman Gösta Berlings saga frå 1891.

Romanen opnar med orda: ”Endelig sto presten på prekestolen”, og i sentrum for historia står presten Gösta Berling "som på grunn av drukkenskap står i fare for å avsettes fra sitt embede. Fortvilet legger han seg til for å dø i en snøfonn, men blir funnet av den barske og karismatiske majorinnen på Ekeby. Den arbeidssky presten opptas i den brokete skaren av kavalerer som majorinnen holder seg med, og et muntert, sorgløst levesett tar til. Den vakre Gösta setter mange kvinnehjerter i brann, og brenner selv for kjærligheten og kvinnene; han forelsker seg stadig.

Gösta Berlings saga utspiller seg i forfatterens elskede Värmland, og preges av både burlesk humor og dypt alvor. Gjennom hele fortellingen løper en vemodig innsikt i menneskets utilstrekkelighet og kjærlighetens forgjengelighet."
(sitert frå Forlaget Oktobers bokomtale)

I samband med dette har eg fått veldig lyst til å lese dagbøkene til Selma Lagerlöf, og det var særleg denne tredje, som handlar om forfattarens tenår, som appellerte til meg. Dagboka ligg no på salongbordet heime. Så er det berre å skaffe seg lesesirkelboka, også, og setje i gang med lesinga.