Vigdis, del for del

Den siste tida har eg lese Kaja S. Mollerins samtalebok med Vigdis Hjorth, Vigdis, del for del; om ein forfattar eg set høgt og følgjer interessert med på. Dei siste åra har eg lese alle bøkene ho har gitt ut, med Arv og miljø, 30 dager i Sandefjord og Et norsk hus som førebelse toppunkt, og har også i fleire år lese meg bakover i forfattarskapen hennar, med Drama med Hilde frå 1987 som favoritt frå den tidlege delen av karrieren.

På grunn av all viraken rundt fjorårets bestselgjande og kritikarroste roman Arv og miljø, med skuldingar om å henge ut familien sin og kome med uetterprøvbare påstandar om overgrep mot sin avdøde far, og med ein påfølgjande motroman denne hausten skriven av søstera Helga Hjorth med tittelen Fri vilje, vil eg tru Vigdis Hjorth har fått mange nye lesarar, både av romanane sine og av denne samtaleboka.
Og kanskje vil dei få svar på dei mange spørsmåla kring overgrepstematikken i boka og kanskje ikkje. Vigdis Hjorth fastheld framleis at Bergljot i Arv og miljø er ein oppdikta romankarakter og ikkje henne sjølv, sjølv om ho langt på veg innrømmer at det finst likskapstrekk mellom arveoppgjeret og familiefeiden Bergljot står oppi og den ho sjølv har vore del av i sin eigen «primærfamilie».

For meg var også dette aspektet interessant, sjølvsagt, for dersom eit menneske skriv om sine eigne barndomstraumar og blir møtt med motvilje, fordømming og skuldingar om løgn frå sin eigen familie, endåtil i romanform, er endå eit nytt og grovt overgrep begått mot henne som er offeret i saka.
Handlar det derimot om ei kynisk og medviten utnytting av si eiga familiehistorie, med ein stygg vri mot overgrep som ikkje stemmer, kan ein forstå at familien reagerer sterkt.
Problemet er at ingen veit, andre enn Vigdis Hjorth sjølv.

Men min motivasjon for å lese denne samtaleboka var langt større enn dette; eg ville vite meir om forfattaren Vigdis Hjorth. Og det eg saknar etter å ha lese boka, er eit større fokus på korleis Vigdis Hjorth skriv bøkene sine, ikkje berre kva ho skriv om.
Korleis ser ein vanleg arbeidsdag ut for Vigdis Hjorth? Korleis arbeider ho med tematikk, språk og form? Har ho ein eigen poetikk? Er der nokre gode tips å hente ut for ein yngre og langt mindre erfaren forfattar?
Boka svingar nok innom slike tema, på sitt springande vis, men ikkje i den graden eg skulle ønskje. Då fekk eg meir utav å lese Alf van der Hagens svært gode samtalebok med Kjell Askildsen, ein annan forfattar eg set høgt, Kjell Askildsen. Et liv. 
Både fordi boka gjekk nærare innpå biografien til Kjell Askildsen, noko som var svært interessant, og særleg fordi forfattaren kom til orde og fekk snakke om sjølve arbeidet sitt, skrivinga, og om opp- og nedturar gjennom ein lang karriere.

Eit liv

Eg hugsar godt første gongen eg las Kjell Askildsen. Eg har eit indre bilete av meg sjølv på t-bana frå Sognsvann til Oslo sentrum etter jobb, der eg sit og les Et stort øde landskap, og det er noko heilt nytt for meg, eg har aldri lese noko liknande. Det er 2005 eller 2006, eg har eit minne om at eg les om eldre, triste og einsame menneske, det er ukjent territorium, og eg forstår det kanskje ikkje heilt, men seinare skal eg lese fleire bøker, skal eg lese Thomas F's siste nedtegnelser til almenheten, og elske den, og eg skal nyte å høyre Kjell Askildsen lese En plutselig frigjørende tanke og Hundene i Tessaloniki rett inn i øyret mitt, akkurat når og kor eg vil. Å høyre Kjell Askildsen lese Kjell Askildsen er noko heilt spesielt, sjølv om forfattaren sjølv ikkje liker å høyre si eiga stemme, slik.

Det er nokre år sidan eg las bøkene, no, men det var likevel interessant å lese Alf van der Hagens samtalebok med tittelen Kjell Askildsen. Et liv, der vi både får bli med inn i skrivelivet, forfattarlivet og privatlivet til Kjell Askildsen. Ei bok det var overraskande vanskeleg å legge frå seg, som var lærerik på så mange måtar, og som fekk meg til å ville lese han om igjen, og høyre han lese om igjen; desse knappe og presise tekstane, ingenting overflødig, om alle desse einsame og triste og urettvise og sjølvrettvise menneska, alle desse som er akkurat så smålege og mangelfulle som vi alle kan vere. Eg las ein stad at Askildsen er ein meister i å skildre avstanden mellom menneska, avstanden mellom familiemedlemmar, mellom partnarar, han utforskar kilen som kjem mellom oss. Det kan vere trist lesnad, det er djupt menneskeleg, og ofte finst det også ein svart humor der.

No har eg bestilt samtaleboka Alf van der Hagen gav ut for nokre år sidan om ein annan av mine store favorittforfattarar: Dag Solstad. Uskrevne memoarer. Ho er på billegsal på Mammut i år. Og eg gler meg til å lese.