Mitt 2015

Det er den tida på året der ein ser seg tilbake og tenker over kva dei siste tolv månadane har brakt med seg. Her inne er det naturleg å fokusere på det som har med litteraturen å gjere, med forfattaryrket, bøkene, skrivinga - og lesinga.

I 2015 har eg vore så heldig å få vere min eigen sjef. Første del av året gjekk med til ein del turnéverksemd, både rundt om i Noreg og ein svipp til Færøyane, noko som var ei stor oppleving, både fagleg og menneskeleg. Vakre øyer i havet med gjestfrie folk. Eg vil tilrå alle å ta turen dit ein grøn sommarmånad ein gong i livet.

I juni fekk eg eit raust stipend frå NFF for å skrive sakprosa for barn om hekseprosessane, så hausten har i stor grad gått med til det, i tillegg til den sedvanlege romanskrivinga som eg ikkje klarer å legge vekk, same kor mykje eg prøver.
Eg kan ikkje understreke nok kor viktige desse stipenda er for oss som har skapande yrke. Dei gir oss høve til å fordjupe oss og ha skrivinga (eller anna kunstnarleg arbeid) meir eller mindre som heiltidsgeskjeft. Det tek tid å bygge ein forfattarskap. Ti-femten år, om ein skal tru Ingvar Ambjørnsen. Ikkje alle får det til på den tida, heller.

Min førre roman for vaksne, Finne ly, fekk Bokbloggerprisen for beste roman 2014, noko som var veldig gøy. Medan den førre ungdomsromanen min, Inn i elden, har kome ut både på fransk og dansk i løpet av dei siste månadane. I Frankrike blei romanen nominert til beste ungdomsbok og har fått gode omtalar i fleire bloggar, magasin og nettstader. I Danmark kom boka ut rett før jul, så der må tida vise korleis mottakinga blir. 

Før året er omme reknar eg med å ha 'lystlese' 54 bøker, det meste av det skjønnlitteratur for vaksne. I tillegg kjem lesinga som er knytt til arbeidet, både eigen research til artiklar og bøker, og sakprosabøkene eg har lese i år fordi eg sit i språkprisjuryen til Språkrådet. Eit veldig lærerikt og spennande arbeid.

Eg lagar framleis liste over bøkene eg les, og ei opptelling viser at eg har lese heile 30 romanar for vaksne i år. 40 av bøkene eg har lese er skrivne av kvinner og altså berre 14 av menn.
43 av bøkene er skrivne av norske forfattarar, dei aller fleste er samtidsromanar. Eg har også lese noko sakprosa, noveller, barne- og ungdomsbøker, nokre krimbøker og eit par diktsamlingar. Fire av bøkene er danske (tre av dei er skrivne av Helle Helle), to britiske, to amerikanske, ei svensk og ei grønlandsk.

Men i all hovudsak har eg dette året lese norsk samtidslitteratur skriven av kvinner. Grunnen til at eg les så mange norske samtidsromanar er fordi eg vil orientere meg om kva som rører seg i den norske bokheimen for tida. Eg vil rett og slett vite what all the fuzz is about. Eg les naturlegvis også mange eg kjenner, og nokre eg ikkje kjenner, men føler eg burde kjenne - iallfall som forfattarar.

Om eg skal trekke fram nokre bøker som har treft meg ekstra sterkt dette året, må eg nemne Neiden 1970 av Ingeborg Arvola, I kjølvannet av Per Petterson og Bare et menneske av Kristine Næss. Men det har jamt over vore eit godt leseår.

På nattbordet og lesebrettet ligg det i skrivande stund fem bøker, men eg reknar ikkje med å bli ferdig med meir enn ei av dei desse siste få dagane av det gamle året. Dei andre får eg drage med meg inn i det nye. Som eg håper skal bli eit år med mykje god skriving og lesing!

Godt nytt bokår, alle saman!

Les Pépites à Paris

I kveld blir Les Pépites-prisane delte ut i Paris, på Cirque Electrique, og eg skulle ha vore der, for Inn i elden (De la part du diable) er nominert i kategorien beste ungdomsroman og har 1/5 sjans for å vinne.

Men det er eg ikkje. Eg er heime i ein disig og såpeglatt by, det underkjølte regnet fell og eg drøymer til det Paris eg har vore i før, som eg vil reise til igjen, når alt er over for denne gong, når verda igjen verkar trygg, dei væpna soldatane er vekke frå gatene og sløret av sorg har letta over byen.

Tankane mine har gått til Paris den siste veka, og tankane vil gå til Paris i kveld, om enn på ein litt hyggelegare måte.

Til eg får reise dit igjen, mimrar eg med teksten eg skreiv etter eg var der sist, hausten 2011. Det Paris vi alle elskar: 

«PARIS MON COEUR»

Det er dette eg hugsar best: den grøne benken i Tuileries-hagane, under visnande lauv. Ein grønleg dam framom meg, eit blomsterflor i raudt og gult. Fuglar som flyg inn og ut av buskaset, som får greinene over benken til å vippe. Å sitje på benken, lese ein fransk roman i Paris. Dei låge lydane frå uterestauranten med runde bord under parasollar, kelnerar med brett i hendene.

Menneska som sit overalt, forretningsfolk som et lunsj i hagane. Ei eldre kvinne som les på ein stol i skuggen, med beina kvilande på ein annan. Alle menneska ved fontenene. Parisarar og turistar. Sola som brenn mot den svarte strømpebuksa. Skuggen under trea, kjølig om ein sit for lenge. September i Paris, ein siste rest av sommar, i gryande haust.

Dei kvite marmortrappene på Sacre Coeur, den vakre kyrkja på Montmartre, som eg brått såg opplyst av ettermiddagssol frå brua mellom Eiffeltårnet og Trocadero. Kvit, kald marmortrapp, sol og vid utsikt over byen. Den snikande lukta av noko menneske eller dyr har etterlate seg. Overalt i Paris: lukta av urin bak tilsynelatande reine overflater.

Å gå langs Seinen, kike i dei små bok- og plakatbuene som står på rekke og rad langs venstre breidd. Notre Dame på andre sida av elva, så Louvre der den mystiske Mona Lisa heng innesperra bak skotsikkert glas med ein flokk japanarar tett innpå. Å gå langs Seinen, forbi restaurantbåtane. Sjå det grumsete elvevatnet, kjenne brusteinen duve, så klyve opp ei trapp og gå opp på ei av bruene. Stå der og sjå til alle retningar, tenke, så velje, gå vidare.

Vakkert overalt. Sitje på ein fortausrestaurant og sjå på dei som går forbi, dei som stumpar røyken ved kinoplakaten før dei spring ned trappene til metroen. Få ein quiche med salat og eit glas raudvin. Irritere seg smått over ungdomsgjengen på nabobordet, som flirer så høgt heile tida, som drikk café au lait og cola, gutane som prøver å imponere.

Paris igjen, etter ti år. Hit kom vi ein tidleg morgon med nattoget frå Amsterdam. Eg hugsar dei lange, underjordiske gangane mellom togstasjonen og metroen. Hugsar lukta av urin der nede. Hugsar Champs-Élysées ein søndag morgon før klokka ni. Sval julimorgon, medbrakt frukost på ein benk og ein einsleg joggar som prusta forbi.

Hotellet i 10. arondissement. Drive av eit eldre ektepar som krangla inn i nettene, hotellgjestane som hysja iltert ut gjennom dei opne vindauga. Eit rom preservert frå syttitalet. Blomstra tapet i gammalrosa, med matchande sengeteppe i velur. Utsikt frå vindauget over parisiske hustak. Eg elska byen med det same. Eg har lengta etter å kome tilbake.

Eg oppsøker den engelske bokhandelen Shakespeare and Company, rett over elva for Notre Dame. Trong, gammal bokhandel, bøker frå golv til tak. Poet’s Corner og ei trapp til andre etasje med bibliotek, leserom, eit piano. Berre å setje seg ned, berre å lese, å spele, føle seg som heime.

Eg søv godt i dei franske nettene, med lydane frå franske bilar og samtalar utanfor. Den siste natta får eg fem myggstikk av ein fransk mygg. Stikka hovnar opp og eg må ta allergimedisin når eg kjem heim. Aldri har eg vore så glad for myggstikk, som desse. For eg har vore tilbake. Paris, mon coeur, endeleg fekk eg møte deg igjen.

Spalte i Nationen, laurdag 30. september 2011

De la part du diable - og prisnominasjon!

I dag fekk eg endeleg den franske utgåva av Inn i elden i handa. Elegant og vakker, forseggjort, med titlar og vignettar i art noveau-stil, og med uvant mange vokalar på sidene.

Eg har prøvd å lese litt; eg som ikkje kan anna enn litt turistfransk til nauds. Eg har lese slutten av Elen si historie, den eg alltid må gråte ein skvett av, og den delen eg kanskje kan best, nærast utanboks, langt tidlegare i boka, der Elen står på Kiberget og ser på nordlyset som bryt som bårer over himmelen; lysande, grøne band som viklar seg inn i kvarandre, som glir saman og deler seg, så store at dei omkransar heile bygda. Ho høyrer ein tone i nordlyset, ein mørk dur som dirrar gjennom natta.

Slik blir det på fransk:

L'aurore boréale jaillit comme des flots déchirant le ciel. Des bandes vertes et luminescentes se rejoignirent, glisserènt ensemble puis se divisèrent, immenses au point d'encercler tout le hameau. Il y avait une sonorité dans cette lumière du nord, un grondement assourdi qui vibrait dans l'obscurité. 

Boka kom ut i Frankrike den 14. oktober og ei dryg veke seinare fekk eg vite at ho er nominert til litteraturprisane Les Pépites i kategorien beste ungdomsbok, saman med fire andre. Vinnaren blir offentleggjort 24. november. 

Eg fekk også vite, av den franske omsetjaren Pascale Mender, at boka har hamna på den store bokhandelkjeden FNAC si «coup de coeur»-liste - ei liste over særdeles godt likte bøker.
Bra start i Frankrike, med andre ord. No er det berre å håpe på ein invitasjon!