Bukseselar, pipe og mandolin

Eg og bestefar, sommaren 1984.

Det er noko med bestefedrar. Oppigjennom åra har eg sett barnebarna krype opp på fanget til han som er min far og deira bestefar, og setje seg til rette der. Prøve brillene hans, studere hårfestet, høyre alvorleg etter når han les eventyr. Og han har late dei sitje. Han har lagt seg på golvet og late dei krype over han. Han har krope rundt på golvet med dei eller vore hesten deira og bore dei på ryggen. Han har teke dei med i fjøra og leitt etter krabbar og han har klatra i seljetreet, berre for å vise at også bestefedrar kan klatre, sjølv om dei er over sytti år.

Eg blei også kjent med ein av mine bestefedrar. Morfar, eller bestefar som eg alltid kalla han, var ein snill mann, ein mann med godt humør som var glad i barn. Han var akkurat slik ein ønskjer at bestefedrar skal vere. Snill og morosam og blid, ein slik som fortel skrøner, tek deg med på tur og lærer deg om ærfuglar og lerker, hentar deg i barnehagen med kvit moped, og speler mandolin. Ein slik som bøter garn i kjellaren når det er haust, som røyker pipe, bruker bukseselar og har briller og grått hår.

Min bestefar var av gamlesorten. Han var fødd då den første verdskrigen byrja og blei skoten etter i den andre. Han budde på same øya heile sitt liv og fann seg ei jente som kom dit ein flyttedag i oktober 1939 for å tene på ein gard i nabolaget. Bestefar spelte tostemt mandolin med bror sin i musikklaget og var frå ei familie der hjarterom var einstydande med husrom. Han var fiskar og bonde og dreiv sjøen heile livet, endå han alltid var sjøsjuk. Frå oppveksten hugsar eg han på sofaen om søndagane, der han låg for å kvile middag. Eg sette meg på kne nedom han og han skrøna og fortalte artige historier eg etter kvart kunne utanåt, om farlege sjøkyr og fantete gutar.

Bestefar kjøpte ein gard etter andre verdskrigen og den garden voks eg opp på, i same hus som besteforeldra mine. Mine første minne av bestefar er den grå traktoren hans og dei lange hesjane på marka bak huset, som ein kunne krype under, om ein var liten nok. Eller potetåkeren med grøne kål ein kunne drage opp og så dingla potetene under. Poteter med mold, som ein kneip av stenglane, kasta i bøtta og la til lagring i ein mørk kjellar. Poteter som fekk kvite groar når våren kom, poteter som var dei beste bestefar visste.

No er det lenge sidan bestefar fór ifrå oss. Eg tenker på han kvar gong svalene flyg inn og ut av låvegluggen, for han var så glad i dei, og når eg speler piano, for pianoet var det han som kjøpte til meg. Han fekk så vidt høyre dei første, prøvande tonane eg lærte og alltid når eg har spelt seinare, har eg tenkt meg at han ligg på stova i etasjen over og høyrer på og gler seg over at det er musikk i huset.

Det var nok bestefar si forteneste at eg vekte mor mi grytidleg ein morgon med å synge «Påskemorgen» høglydt og entusiastisk, for den song han så det ljoma kvar første påskedag. Bestefar heldt skikkeleg høgtid når det var påske og det smitta over på meg, som var barn. Framleis får eg ei god kjensle inni meg av «Påskemorgen», framleis gler eg meg til påske kvart år. Og det er berre ein stad eg vil vere. I huset bestefar bygde, i huset der eg låg for å sove og høyrte snorkinga hans som ei trygg during gjennom veggen.

Påskemorgen slukker sorgen, slukker sorgen til evig tid.
Den har oss givet, lyset og livet, lyset og livet i dagning blid.
Påskemorgen slukker sorgen, slukker sorgen til evig tid!

Fredagsspalte i Sunnmørsposten 15. april 2011. Foto: privat