Det likestilte kvinnesket

På syttitalet, då feministrørsla var i vigør på ein heilt annan måte enn i dag, skreiv Gerd Brantenberg ein roman der alt i samfunnet var fullstendig snudd på hovudet. I landet Egalia var det ikkje mennene som var ute og jobba, medan kvinnene stelte heime og passa barna, det var omvendt. Det var ikkje kvinnene som sov med rullar i håret, det gjorde mennene. Når kvinna endeleg kom heim frå jobb, stod mannen klar med nyfrisert hår og nylagt skjegg og varm mat på bordet.

I Egalia er alle kjønna ord snudd på hovudet. I staden for ’menneske’, heiter det ’kvinneske’. I staden for ’man’, heiter det ’kvinn’. Systematisk gjekk Brantenberg gjennom det norske språket på jakt etter kjønna ord, og fann mange.

Då eg las denne boka var eg student og hadde mellom anna lese ein del teori om kva kjønn eigentleg er. Om det er biologi eller kultur og om kva slags prosessar i samfunnet som fungerer kjønnskonserverande, på den måten at ein opprettheld dei samfunnsmessige og kulturelle forventningane til det kjønnet ein er fødd inn i, gjennom å oppføre seg etter forventningane.

I 2010 er det framleis fleire kvinnelege enn mannlege sjukepleiarar, til trass for at arbeidet både er tungt og livsviktig, medan det er langt fleire mannlege bygnadsingeniørar, til trass for at arbeidet føregår i stor grad bak ein skrivepult, og det ikkje kan seiest å vere nokon fordel med fysisk styrke, og at det er jentene som går ut med høgst karakterar i matematikk i dag. Ja, det gjeld for så vidt i alle andre fag enn gym. Det heile har med status å gjere, ikkje med sjølve arbeidsoppgåvene. Med ein gong eit yrke får høgare status, rykker mennene inn, seier teorien.

Egalias døtre gjorde eit sterkt inntrykk på meg. Og det verste var at lesinga gjorde meg fysisk kvalm. Å tillegge kvinner dei ofte nokså brutale eigenskapane ein tradisjonelt sett har tillagt menn, som å vere notorisk utru, slå, valdta, vere likegyldig overfor barna, osb, verka langt sterkare på meg når det var ei kvinne som oppførte seg slik.

For heller ikkje i Egalia er ’kvinneska’ like eller likestilte. Det er den same kritikkverdige situasjonen som kvinner har opplevd og som var årsaken til at kvinnerørsla blei til, og slettes ikkje eit likestilt samfunn slik namnet på landet skulle tilseie.

I dag er situasjonen ein annan enn han var på syttitalet. Blant sekstiåtterbarna byrjar det bli ein vanleg tanke at menn og kvinner skal dele fødselspermisjonen likt mellom seg. Kvinner i dag er minst like høgt utdanna som mennene sine, og har minst like store ambisjonar i yrkeslivet. Det blir sett som ein langsiktig fordel for alle partar at faren får høve til å knytte like sterke band til barnet frå ein tidleg alder som mora får. Samtidig er det framleis slik at størsteparten av kvinnene tek størsteparten av permisjonen, mykje på grunn av amminga, som det er sterkare fokus på enn nokosinne. Det biologiske faktum at ei kvinne har mjølk dette første året av barnets liv legg altså grunnlag for ei tilknyting som skal vare livet ut. Kven er det vi først tyr til i vanskelege situasjonar? For mange av oss er det mor, sjølv om far er vel så kompetent, lydhøyr og løysingsorientert. Er dette tilfeldig? Er det slik vi vil ha det?

Laurdagsspalte i Nationen, 13. mars 2010, i høve kvinnedagen.