Eg vil skrive ein vinter

Det fører med seg poetiske kjensler berre å tenke på vinter. For ikkje å snakke om å skrive han. Ikkje å skrive medan det er vinter, altså, men å skrive sjølve vinteren.

Eg forstår at ikkje alle der ute i den verkelege verda har like romantiske førestellingar om vinter som eg, kva med all snømokinga og slapseføret og problema med å parkere bilar i byane og strøinga som øydelegg det fine sparkføret langsetter vegane, men frå min komfortable, billause ståstad her inne i varmen er vinteren nydeleg. Og det sjølv om eg ikkje verken kan å stå eller gå på ski, lenger.

Då eg las Tarjei Vesaas sin fine og triste roman ’Is-slottet’ for første gong som 29-åring - minst ti, kanskje femten år etter at eg burde ha lese han for første (men slett ikkje siste) gong - var det akkurat denne tanken som slo meg: Eg vil skrive ein vinter. Ein vinter med is og snø, med tjukke, kvitlodne greiner, med lange, skarpe istappar, med skispor og skøyteis, med rima marker og strå, med frosne fossar og sjøar.

Kva er det ved vinteren som verkar så lokkande for skrifta? Er det det kalde mot det varme - den varme pusten mot den kalde verda? Eller er det alt det kvite, som gjer det harde mjukt? Dei svulmande snødynene over markene, dei små holspora etter eit rådyr eller ein katt, eller dei kvite vegane, som riktig nok kan vere vanskelege både for bilistar og fotgjengarar, men som er så fine for ein sparkstøtting?

Er det kanskje vatnet som frys, ikkje i rør, men over innsjøar, elver og dammar? Sølepytten borte ved postkassene ein tidleg morgon, den eg knasa med vinterskoen på veg til skulen? Eller søyla oppe på Kristen-marka som berre fraus til dei åra det først hadde vore usedvanleg vått, slik at det i det heile var blitt ei søyle der oppe, og deretter skikkeleg kaldt?

Mamma tråla byen rundt etter skøyter til meg desse få vintrane, men det var ikkje å få nokon stad. Det var aldri så kaldt at vi her ute ved kysten trong slikt. Så eg fekk låne meg nokre kvite kunstløpskøyter. Å, kor fine dei var! Eg stavra meg lykkeleg fram der oppe på vesle-isen, snart frydefullt framover, snart bums! rett på rumpa. Eg hugsar korleis bakken synte gjennom det blanke islaget. Dei gulvisne stråa, heilt tydelege. Og på markene berre rim, kanskje eit tynt lag snø. Nesten som Vesaas skriv om Unn, før ho går inn i is-slottet:

’Den svartblanke isen her ved land var triveleg å kikke igjennom. Unn var ikkje vaksnare enn ho gjorde det, la seg flatt nedpå, med andletet inne i hendene for å samle synet.
Det var som å sjå gjennom ei blank glasrute.
Sola kom akkurat opp, kald og skrå, og lyste gjennom isen rakt ned på den brune botnen med gjørme og stein og botnvokstrar.’

Og kva med den vinteren det kom så mykje snø at eldstebroren min laga snøhytte til meg i hagen?! Eg ser han føre meg der med spada, i den grå strikkegenseren sin og det gule håret, heime på perm frå militæret. Eg ved sida av, snørrete og raudkinna, med bobledress og hua langt ned i panna. For eit eventyr det var! Hytta hadde tak og allting. Og inni var det ei grop i veggen med plass til eit stearinlys. Eg hugsar det lyset. Den vesle flammen som blafra der inne i igloen.

No går det mot lysare og varmare tider. Vinteren har endra seg på nyåret. Det finst sol og fuglekvitter i han, lyset er sterkare, dagane lengre. Snart er han borte. Ved Sagene er fossen botnfrosen. Eit glatt, grønleg is-slott. Kva finn vi under når isen brest?

Fredagsspalte i Sunnmørsposten, 12.02.2010